Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego w Tokio
Japonia to państwo położone na archipelagu wzdłuż wschodnich wybrzeży Azji. Wyspy Japońskie stanowią część łańcucha górskiego, który wznosi się z dna oceanu na wysokość dwunastu kilometrów. Japonia, nazywana Krajem Wschodzącego Słońca, należy do najgęściej zaludnionych państw świata, ale też o najwyższej średniej długości życia. Szczególną wartość w życiu społecznym mieszkańców tego kraju stanowią harmonia, zgoda i wzajemne zrozumienie w relacjach międzyludzkich. Obywateli jednej z czołowych potęg gospodarczych świata cechuje opanowanie, dyscyplina, uczciwość, lojalność i szacunek wobec starszych. 150 lat temu władze państwa wyraziły zgodę na prowadzenie oficjalnej misji prawosławnej, natomiast pół wieku temu Japońska Cerkiew Prawosławna (jap. Nihon Harisutosu Sei-kyōkai) otrzymała autonomię w ramach patriarchatu moskiewskiego.
Prawosławni na terenie Japonii pojawili się w XIX wieku wraz z przybyciem rosyjskich dyplomatów i handlowców. W 1859 roku w Hakodate, na południowym krańcu wyspy Hokkaido, utworzono konsulat Cesarstwa Rosyjskiego, przy którym powstała pierwsza prawosławna świątynia. Początkowo nabożeństwa sprawowane były w tymczasowym pomieszczeniu. W październiku 1860 roku wyświęcono drewnianą cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego. Mogła ona pomieścić około dwustu wiernych.
Kapelanem przedstawicielstwa dyplomatycznego został hieromnich Mikołaj (Kasatkin) (1836-1912), który do Hakodate przybył 2 lipca 1861 roku. W warunkach wojny domowej, prześladowań cudzoziemców i surowego zakazu funkcjonowania chrześcijańskich struktur młody misjonarz uczył się języka japońskiego i poznawał historię, kulturę i obyczaje miejscowej ludności. 18 maja 1868 roku ochrzcił pierwszego Japończyka, samuraja Sawabe Takuma (1834-1913), który w 1875 roku został pierwszym prawosławnym japońskim kapłanem, a także dwóch jego przyjaciół Sakaia Tokureja i Urano Tajdzoo. Wśród osób przyjmujących prawosławie było wielu samurajów, którzy w zaufaniu przekazywali sobie informacje o nowej wierze. Pod ich wpływem całe rodziny i najbliżsi znajomi dobrowolnie stawali się chrześcijanami. Rozprzestrzenianiu się prawosławia sprzyjał wspólnotowy charakter cerkiewnej modlitwy, bardzo bliski mentalności wojowniczych samurajów.
Pod koniec lat 60. XIX wieku zakończył się ponaddwustuletni okres samoizolacji Japonii od wpływów europejskich i walki z wyznawcami chrześcijaństwa. W 1870 roku zezwolono na prowadzenie chrześcijańskiej misji i jeszcze w tym samym roku synod Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej powołał rosyjską misję prawosławną w Japonii, na czele z archimandrytą Mikołajem, w jurysdykcji diecezji kamczackiej. W 1872 roku główną siedzibę misji przeniesiono do Tokio, gdzie w jednym z nowo wybudowanych budynków na piętrze utworzono domową cerkiew Narodzenia Chrystusa, pierwszą prawosławną świątynię w japońskiej stolicy. W 1875 roku w Tokio powstało seminarium duchowne, w którym językiem wykładowym był japoński. Nauka trwała siedem lat, a wśród przedmiotów znalazły się m.in. historia Japonii i judo. W 1877 roku zaczęto regularnie wydawać po japońsku „Cerkiewny wiestnik” (Kiokaj hooti), a ogólna liczba wiernych przekroczyła cztery tysiące.
30 marca 1880 roku archimandryta Mikołaj otrzymał chirotonię biskupią. Nowy hierarcha, oddelegowany do pracy arcypasterskiej w Japonii, otrzymał miano biskupa rewelskiego, wikariusza diecezji ryskiej.
Dzięki jego staraniom w latach 1884-1891 wzniesiono sobór katedralny Zmartwychwstania Pańskiego w Tokio, który stał się symbolem prawosławia w Japonii. Wysokość świątyni wynosiła 35 metrów, dzwonnicy 40 metrów. Cerkiew, mieszcząca około trzech tysięcy wiernych, była jedną z największych budowli w stolicy.
Biskup Mikołaj rozpoczął tłumaczenie na język japoński Nowego Testamentu w oparciu o tekst grecki, łaciński, cerkiewnosłowiański, rosyjski, chiński i angielski, a także z wykorzystaniem komentarzy św. Jana Złotoustego. Kolejnym efektem pracy translatorskiej był przekład Oktoichu, Triodionu Postnego i Kwietnego, czterech Ewangelii i fragmentów Starego Testamentu, czytanych podczas nabożeństw cyklu rocznego. Hierarcha każdego dnia poświęcał cztery godziny na pracę związaną z przekładami. Pomagał mu Paweł Nakai Cugumaro (1855-1943) z Osaki, prawosławny japoński sinolog, pisarz i tłumacz.
24 marca 1906 roku władyka Mikołaj otrzymał godność arcybiskupa Tokio i całej Japonii. Przez okres arcypasterskiej posługi z wielkim oddaniem szerzył prawosławną wiarę. Był ceniony i szanowany w wielu środowiskach. Zmarł 3 lutego 1912 roku i za zgodą cesarza Japonii został pochowany w Tokio. Hierarcha położył solidny fundament pod Japońską Cerkiew Prawosławną, gdyż pozostawił po sobie ponad 180 cerkwi, 270 parafii, 34 kapłanów, 8 diakonów, 115 misjonarzy i 34 tysiące wiernych. 10 kwietnia 1970 roku został kanonizowany jako święty równy apostołom. Cerkiew wspomina go 3/16 lutego.
Kolejnym arcybiskupem tokijskim i całej Japonii został Sergiusz (Tichomirow) (1871-1945), który kontynuował działalność misyjną. Dzięki jego wysiłkom utrzymano wpływy prawosławia w południowej części Sachalinu, wyspy uzyskanej przez Japonię po zwycięskiej wojnie w 1905 roku.
Po wybuchu rewolucji w Rosji w 1917 roku wstrzymano finansowanie struktur prawosławnych, co znacząco ograniczyło działalność misji. W wyniku silnego trzęsienia ziemi w 1923 roku uszkodzony został sobór Zmartwychwstania Pańskiego, a pozostałe budynki uległy zniszczeniu. Po sześciu latach odbudowano świątynię. W następnych latach życie cerkiewne zaczęło się odradzać, wznoszono nowe świątynie, wydawano prawosławną literaturę.
Władze w 1940 roku ustaliły, że zwierzchnikami wszystkich chrześcijańskich struktur mogą być jedynie Japończycy. Hierarchowie Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej poza Granicami Rosji wyświęcili zatem Mikołaja (Ono) na biskupa tokijskiego i całej Japonii. Był pierwszym rodowitym Japończykiem, który został prawosławnym biskupem. Podczas wojny na Pacyfiku wiele cerkwi uległo zniszczeniu. Liczni kapłani i wierni zginęli w czasie bombardowań.
W 1947 roku do Japonii przybył z Ameryki biskup Beniamin (Basałyga) (1886-1963), który został zwierzchnikiem większości prawosławnych parafii, króre weszły w skład japońskiej diecezji amerykańskiej metropolii. Nowi duchowni kształcili się w seminarium św. Włodzimierza w Nowym Jorku i w ponownie otwartym seminarium w Tokio. W 1953 roku, po powrocie władyki Beniamina do Ameryki, biskupem tokijskim i całej Japonii został Ireneusz (Bekisz) (1892-1981), a następnie w 1964 roku Włodzimierz (Nagosski) (1922-1997).
10 kwietnia 1970 roku podpisano tomos, nadający autonomię japońskiej Cerkwi w ramach patriarchatu moskiewskiego. W 1972 roku, po wyjeździe władyki Włodzimierza do Ameryki, arcybiskupem tokijskim, metropolitą całej Japonii został wybrany Japończyk Teodozjusz (Nagashima) (1935-1999). Rozpoczął się okres aktywizacji życia cerkiewnego, integracji lokalnych wspólnot parafialnych.
W 2000 roku arcybiskupem tokijskim, metropolitą całej Japonii został Daniel (Nushiro), który do dziś jest zwierzchnikiem Autonomicznej Japońskiej Cerkwi Prawosławnej.
(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w E-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)
Andrzej Charyło
fot. orthodox-jp.com
