Home > Artykuł > Wokół chrztu
Chrzcić dzieci czy dorosłych? Czy można się wypisać z księgi chrztów? Czym różni się świadek od rodzica chrzestnego? Czy Zbawiciel potrzebował chrztu w Jordanie? Czym mógł być „chrzest za zmarłych”? – to tylko niektóre kwestie, postawione tegorocznym prelegentom lubelskiej konferencji naukowej w tygodniu powszechnej modlitwy o jedność chrześcijan (22.01). Obrady poprowadził ks. prof. Sławomir Pawłowski, który przypomniał treść i rangę liczącej dwadzieścia lat wspólnej deklaracji siedmiu Kościołów w Polsce o wzajemnym uznaniu chrztu.

Już w starożytności przyjęto, że słaba osobista wiara szafarza nie przekreśla ważności chrztu. Natomiast świadectwa o chrzcie dzieci pochodzą już z II wieku. Ks. Przemysław Kantyka podkreślił wielość argumentów za chrztem dzieci i niemowląt, a tylko jeden przeciwko, zwykle podnoszony przez przedstawicieli Światowego Aliansu Baptystycznego. Rodzice chrześcijańscy biorą odpowiedzialność za wychowanie swych dzieci w deklarowanej wierze. Skoro chrzest uwalnia od grzechu pierworodnego, to powinni zadbać o jak najszybsze pozbycie się go przez dziecko: – Darmowość łaski zbawienia jest szczególnie widoczna w chrzcie dzieci – mówił ks. Przemysław Kantyka – To nie zwalnia ochrzczonego od wzrostu w wierze (katechumenat pochrzcielny).
Natomiast poziom świadomości nie jest potrzebny do przyjęcia chrztu, bo to by oznaczało odmowę chrztu osobom z niepełnosprawnością intelektualną.
Krytykowani przez Marcina Lutra anabaptyści akcentowali wiarę poprzedzającą chrzest. Przypomniane zostały wypaczenia australijskiego „odejścia od dominacji męskiej w formule chrztu językiem włączającym”, zakwestionowane przez Kongregację Doktryny Wiary oraz herezja tryteizmu u mormonów i mariawickiej grupy „felicjanowskiej”. Ks. prof. Leszek Adamowicz zaznaczył, że nie istnieje „prawo do zapomnienia o chrzcie; anulowanie byłoby zafałszowaniem rzeczywistości. Jeżeli ktoś nie zadbał o swoje życie religijne (żyje w związku nieformalnym, zrezygnował z lekcji religii), nie może być świadkiem wiary i przyjąć odpowiedzialności za czyjąś religijność”. Jurysta obszernie wyjaśniał kwestie głoszenia przez ludzi ochrzczonych poglądów moralnych, sprzecznych z chrześcijaństwem.
Kościół katolicki przyjmuje, że w momencie chrztu z rąk Jana Chrzciciela Chrystus rozpoczyna misję Baranka, który gładzi grzechy świata: – Zanurzając się w Jordanie, uprzedza krwawy chrzest swojej śmierci, a Duch, który się objawia, wyprowadza Go na pustynię. Tam był kuszony, jak pierwszy Adam w raju, który uległ. Chrystus zwyciężył – przypomniał ks. Sławomir Pawłowski. Dyskusję szczególnie ożywiały pytania i problemy, poruszane przez pastora Grzegorza Brudnego. Pozwoliły one uświadomić analogie i relacje międzywyznaniowe, że np. wierny prawosławny może być chrzestnym u katolika czy katolik u ewangelika.
Co sądzić o realności teofanii? Czy chrzest Jezusa miał miejsce, skoro nie potrzebował On oczyszczenia i usprawiedliwienia? W jaki sposób ewangeliści opisują chrzest? – to kolejne zagadnienia, poruszone w materiale przygotowanym przez prof. Krzysztofa Mielcarka: – Tylko ewangelista Mateusz mówi o chrzcie w imię Ojca, i Syna i Ducha Świętego. Co do chrztu „za zmarłych”, można za św. Pawłem powiedzieć, że skoro nawet poganie wierzą w życie po śmierci, dokonując jakiegoś rytu magicznego, to dlaczego neofici z Koryntu mają trudność z przyjęciem wiary w to życie?
Zebrani wysłuchali komunikatów o ewangelickiej i prawosławnej praktyce chrztu, zeprezentowanych przez duchownych – ks. Grzegorza Brudnego, proboszcza parafii luterańskiej, i prawosławnego proboszcza o. Korneliusza Wilkiela z Biłgoraja, który zilustrował wykład prezentacją chrztu swojej córki.
– W tradycji cerkiewnej egzorcyzm trwa nieco dłużej niż w zachodniej, ponieważ są to trzy dość pokaźne treściowo modlitwy. Słowami dwóch pierwszych duchowny zwraca się bezpośrednio do Złego, imieniem Zbawiciela nakazuje mu opuścić katechumena – wyjaśniał o. Wilkiel, przywołując fragmenty modlitw – Nie wchodzimy w dialog z szatanem, nie staramy się mu nic udowodnić. Przypominamy mu jedynie klęski, zadane przez Jezusa. Odwołujemy się do tego słowa, którym Bóg powołał do istnienia cały Wszechświat i w oparciu o moc tego słowa żądamy, aby szatan podporządkował się naszej woli, woli Kościoła, który jest Mistycznym Ciałem Zbawiciela, przebywającym w nieprzerwanej jedności z Chrystusową Cerkwią. Słowa duchownego są więc tu niejako nakazem samego Zbawiciela. W trzeciej modlitwie egzorcyzmującej zwracamy się z prośbą do Chrystusa, bowiem zdajemy sobie sprawę, iż szatan (którego samo imię oznacza oszczerca, oszust) może próbować oszukać nas i upozorować odejście, kryjąc się w duszy katechumena. Po tych modlitwach duchowy – i tu nastąpiła prezentacja – odwraca się do katechumena i tchnie, symbolicznie dmuchając na jego usta, czoło, piersi, wypowiada prośbę: „Wypędź z niego wszelkiego złego nieczystego ducha” …symbolem Życiodajnego Ducha, który unosił się nad wodami, przygotowując je do zrodzenia czystego, bezgrzesznego życia. Równocześnie jest tym życiodajnym tchnieniem, które Bóg przy stworzeniu świata tchnął w nozdrza człowieka, wskutek czego stał się człowiek istotą żywą. Egzorcyzmy dokonywane były mocą samego Boga, za wstawiennictwem Kościoła; katechumen jest niejako biernym uczestnikiem. W trzeciej części odwróceni ku zachodowi, do drzwi wyjściowych cerkwi, katechumen i chrzestni są pytani trzykrotnie o wyrzeczenie się szatana. Gdy chrzczona jest osoba dorosła, dialog jest prowadzony z katechumenem, a gdy dziecko – z chrzestnymi: Czy wyrzekasz się szatana? Czy wyrzekłeś się szatana? A następnie trzykrotnie spluwają na szatana.
Prelegent wyjaśnił, że wszystkie te czynności formowały się w czasach, gdy państwową religią było pogaństwo. Chrześcijanie otoczeni byli mnóstwem bóstw, którym według prawa państwowego winni byli składać, przynajmniej formalnie, ofiary. Odrzucenie szatana i wyrażenie pogardy tak drastycznym sposobem, było świadectwem jak zdecydowanie katechumen zrywa z dotychczasowym życiem i pogaństwem. Podkreśla świadomość… Odrzucał diabelskie pogaństwo, paląc niejako za sobą mosty; ma to głęboki sens i wyraża pragnienie ostatecznego zerwania z dotychczasowym życiem i oddanie się Chrystusowi. Dla niego nie było już powrotu, stąd ten, groteskowy i śmieszny dla niektórych, obrzęd dmuchnięcia i splunięcia – mówił o. Korneliusz Wilkiel.

(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w E-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)

Grzegorz Jacek Pelica
fot. Mariusz Wideryński

Odpowiedz