Usiłujcie zachować jedność Ducha dzięki więzi, jaką jest pokój (Ef 4,3)
26 lutego 2020 roku w stolicy Jordanii Ammanie odbyło się spotkanie zwierzchników i przedstawicieli lokalnych Cerkwi prawosławnych, w celu omówienia aktualnych problemów w światowym prawosławiu. Wzięły w nim udział delegacje z sześciu lokalnych Cerkwi na czele z hierarchami – patriarchą jerozolimskim Teofilem III, patriarchą moskiewskim i całej Rusi Cyrylem, patriarchą serbskim Ireneuszem, metropolitą Târgoviște Nifontem, arcybiskupem lubelskim i chełmskim Ablem i metropolitą Ziem Czeskich i Słowacji Rościsławem.
Patriarcha jerozolimski Teofil III, oficjalnie witając wszystkich zgromadzonych, stwierdził: – Zebraliśmy się w imię naszego Pana Jezusa Chrystusa. Podstawą dialogu jest chrześcijańska miłość, to jedyny sposób na pojednanie. Odpowiedź na wszystkie nasze pytania musi znaleźć się w dialogu i braterskiej miłości.
Hierarcha podkreślił, że spotkanie w Ammanie nie jest soborem, lecz nieformalnym spotkaniem braterskim, którego celem jest rozpoczęcie dialogu na temat problemów, przed którymi stoi świat prawosławny w obecnych trudnych czasach. – Mamy nadzieję, że to spotkanie stworzy podstawy do znalezienia rozwiązań. Musimy walczyć z podziałami i kierować nasze wysiłki na rzecz utrzymania jedności i dialogu.
Patriarcha moskiewski i całej Rusi Cyryl, wyrażając wdzięczność patriarsze jerozolimskiemu Teofilowi III, organizatorowi spotkania, powiedział: – Ten odważny i prawidłowy krok z pewnością przejdzie do historii.
W tych trudnych dla prawosławia czasach pierwsza pod względem czasu powstania katedra apostolska po raz kolejny spełnia swoją historyczną misję jako jedno z kluczowych centrów światowego prawosławia.
Patriarcha podkreślił, że dzisiaj Cerkiew stoi w obliczu zagrożenia podziałami, jakich nie było przez prawie tysiąc lat – granice terytoriów kanonicznych weryfikuje się jednostronnie; cerkiewne dokumenty sprzed wielu wieków są anulowane; problem raskołu na Ukrainie nie został rozwiązany, a wysiłki na rzecz jego przezwyciężenia nie przynoszą rezultatów; grekokatolicyzm nabiera siły; rozpoczęły się niebezpieczne procesy na kanonicznym terytorium patriarchatu serbskiego, w północnej Macedonii i Czarnogórze. – Myślę, że przyczyną tego kryzysu jest utrata wspólnego pojmowania struktury Cerkwi i znaczenia pierwszeństwa w niej. Tysiąc lat temu, w 1054 roku, Cerkiew stanęła przed tym samym wyzwaniem, którego konsekwencje odczuwamy nadal. Aby przeciwdziałać temu zagrożeniu, konieczne jest rozpoczęcie panprawosławnej dyskusji na temat nagromadzonych problemów.
Zwierzchnik Ruskiej Cerkwi Prawosławnej sformułował najważniejsze z nich: – Po pierwsze, istnieje problem rozumienia pierwszeństwa w Cerkwi; próbuje się uzasadnić roszczenia do powszechnego zwierzchnictwa za pomocą specjalnie stworzonej do tego celu argumentacji teologicznej; brak systemu soborowej kontroli działań katedry pierwszej wśród równych, zaprzeczenie konieczności konsensusu w procesie podejmowania decyzji na poziomie panprawosławnym. Po drugie, zagrożenie dla instytucji autokefalii w Cerkwi; brak powszechnie uznanego, niepodważalnego dla wszystkich mechanizmu nadawania autokefalii, próby wprowadzenia nierówności między «starszymi» i «młodszymi» Cerkwiami autokefalicznymi. Po trzecie, istnieją próby zakwestionowania kanonicznych granic Cerkwi autokefalicznych, ponowna weryfikacja i anulowanie przyjętych dokumentów o znaczeniu historycznym, określających te granice. Po czwarte, pretensje pierwszego wśród równych w rodzinie lokalnych Cerkwi prawosławnych, dotyczące prawa do przyjmowania apelacji od jakiejkolwiek Cerkwi i groźba użycia tych apelacji jako narzędzia ingerowania w wewnętrzna życie innych lokalnych Cerkwi. Po piąte, powstanie anormalnej sytuacji, w której hierarcha pierwszy wśród równych, wbrew podstawowym zasadom prawa kanonicznego, działa jako sędzia w sprawie, w której jest jedną ze stron, czyniąc z siebie ostateczną instancję w rozpatrywaniu danego zagadnienia. Po szóste, problem tworzenia tzw. stauropigii na terytoriach innych Cerkwi lokalnych bez ich zgody lub wbrew ich woli.
Patriarcha serbski Ireneusz stwierdził: – Dzisiaj naszym zadaniem jest walka o jedność wszystkich lokalnych Cerkwi prawosławnych, o jedność między nami. Jedyną słuszną decyzją jest zebranie soboru, powiedzenie podczas niego tego, co należy powiedzieć i rozwiązanie problemów w duchu prawosławia. Cerkiew serbska stoi na straży utrzymania kanonicznych zasad i dziedzictwa chrześcijańskiego. Niech Bóg nam pomoże i przyniesie jedność naszej Cerkwi, ponieważ podział jest tragedią dla Cerkwi.
O ważności panprawosławnej dyskusji dotyczącej zaistniałej sytuacji, a także rozwiązania problemów zgodnie ze świętymi kanonami, mówił metropolita Târgoviște Nifont, reprezentujący Rumuńską Cerkiew Prawosławną. – Uważamy, że dla przyszłego możliwego soboru zwierzchników Cerkwi lokalnych lub nadchodzącego panprawosławnego spotkania należy zorganizować konferencję przygotowawczą w celu właściwego przedyskutowania programu takiego spotkania, które doprowadziłoby do prawdziwej jedności w prawosławnym świecie – zaznaczył hierarcha.
Arcybiskup lubelski i chełmski Abel powiedział, że Cerkiew w Polsce jest bardzo zaniepokojona dramatyczną sytuacją w prawosławnym świecie. – Modlimy się, aby znaleźć rozwiązanie – oświadczył władyka. Zauważył także, że brak jedności wśród Cerkwi prawosławnych utrudnia dawanie świadectwa w świecie innowierców.
Zwierzchnik Cerkwi Ziem Czeskich i Słowacji, metropolita Rościsław, podziękował patriarsze jerozolimskiemu za zaproszenie do dialogu, podkreślając iż tylko poprzez spotkanie i omówienie istniejących problemów można znaleźć rozwiązanie, które będzie w pełni zgodne z Pismem Świętym i cerkiewnymi zasadami.
Metropolita kijowski i całej Ukrainy Onufry opowiedział uczestnikom spotkania o wydarzeniach, mających miejsce w Ukraińskiej Prawosławnej Cerkwi. Hierarcha przypomniał, że UPC, która jest częścią patriarchatu moskiewskiego, została utworzona w 1990 roku na mocy aktu patriarchy moskiewskiego i całej Rusi, dającego jej szeroką niezależność w kierowaniu swoimi sprawami.
– Z biegiem czasu wewnętrzne i zewnętrzne okoliczności, jakich doświadczyła Ukraińska Prawosławna Cerkiew i naród ukraiński, stymulowały procesy zwiększania już istniejącej niezależności i autonomii cerkiewnego życia i posługi. Dziś mamy de facto prawdziwą autokefalię. Funkcjonuje Święty Synod, Sobór Biskupów, niezależny cerkiewny sąd. Samodzielnie wybieramy i wyświęcamy biskupów, powołujemy nowe diecezje. Mamy własne szkoły teologiczne, różne synodalne instytucje – oświadczył metropolita.
Hierarcha, mówiąc o sytuacji związanej z podziałami w ukraińskim prawosławiu, zwrócił uwagę, że konsekwencją tzw. procesu zjednoczeniowego, zainicjowanego w latach 2018-2019 przez patriarchę konstantynopolitańskiego Bartłomieja, było jedynie powiększenie się raskołu. Metropolita zaznaczył, że działania patriarchy naruszają kanony Cerkwi, zatem rozwiązaniem kryzysu w ukraińskim prawosławiu mogłoby być wyeliminowanie tych naruszeń.
– Dziś niektórzy twierdzą, że skutecznym sposobem uleczenia cerkiewnego raskołu na Ukrainie jest nadanie autokefalicznego statusu UPC. Chcę być uczciwy wobec Boga i własnego sumienia, więc powiem – jestem pewien, że autokefaliczny status UPC nie uleczy raskołu. Może niektórzy raskolnicy powrócą do kanonicznej Cerkwi, ale nie wszyscy. Autokefalia nie gwarantuje pełnej jedności, gdyż w istniejących na świecie Cerkwiach autokefalicznych mają miejsce własne raskoły. Istniejący problem można rozwiązać tylko wtedy, jeżeli porzucimy osobiste ambicje i będziemy działać w duchu Bożej pokory i braterskiej miłości – stwierdził.
Wieczorem uczestnicy spotkania uzgodnili tekst oficjalnego komunikatu prasowego.
na podst. www.orthodoxia.info, www.jerusalem-patriarchate.info, www.mospat.ru, www.patriarchia.ru opracował Andrzej Charyło
fot. www.foto.patriarchia.ru
