Home > Artykuł > Zwiastowanie
Co roku do Nazaretu na święto Zwiastowania Bogarodzicy przybywają pielgrzymi z różnych części świata, aby uczestniczyć w cerkiewnych uroczystościach w miejscu, gdzie archanioł Gabriel obwieścił Marii, że stanie się Matką Syna Bożego. Nazaret, po hebrajsku Nacerat, po arabsku An-Nasira, to miasto w północnej części Izraela, w Dolnej Galilei, leżące niespełna dziesięć kilometrów od góry Tabor. Położone jest na stokach pięciu wzgórz – Nebi Sain, Romane, Kufze, Rajme i Szejk. Od dziesięcioleci systematycznie maleje w nim liczba ludności chrześcijańskiej, która w 1949 roku stanowiła sześćdziesiąt procent, w 1983 roku czterdzieści, a obecnie około trzydziestu. Nazaret jest jedynym miastem w Izraelu, w którym niedziela jest dniem wolnym od pracy.

W północnej części Starego Miasta znajduje się cerkiew Zwiastowania Bogarodzicy, należąca do jurysdykcji patriarchatu jerozolimskiego. Stoi w miejscu, gdzie według tradycji archanioł Gabriel obwieścił Marii pierwsze słowa Dobrej Nowiny, kiedy nabierała wodę ze źródła: Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą (Łk 1,28). W tym szczególnym miejscu już w IV wieku istniała bizantyńska świątynia, co potwierdziły wykopaliska archeologiczne, przeprowadzone w 2015 roku, podczas których znaleziono jedną z najstarszych zachowanych chrześcijańskich mozaik na świecie. Świadectwa historyczne z siódmego-ósmego wieku wspominają o istnieniu cerkwi ze źródłem, do którego od stuleci przychodzili mieszkańcy Nazaretu. Podczas najazdu Saracenów została ona zburzona. W latach 1103-1109 miejscowa wspólnota prawosławna odbudowała świątynię, która została poświęcona św. archaniołowi Gabrielowi. W 1263 roku znaczną jej część ponownie zniszczono z rozkazu sułtana z dynastii Mameluków, Bajbarsa (1223-1277). W 1741 roku, za panowania władcy Galilei Zahira al-Umara (1690-1775), miejscowa wspólnota prawosławna otrzymała oficjalny firman, na podstawie którego stała się ponownie jej pełnoprawnym właścicielem.

W 1750 roku wzniesiono cerkiew Zwiastowania Bogarodzicy, która istnieje do dziś. W krypcie świątyni znajduje się źródło, z którego wodę czerpała Najświętsza Bogarodzica. Prawosławni arabscy mieszkańcy miasta wraz z tysiącami pielgrzymów w dzień święta uczestniczą w nabożeństwie sprawowanym przez patriarchę Jerozolimy. Po Liturgii odbywa się procesja z hierarchą i duchownymi na czele, w której bierze udział także lokalna prawosławna arabska młodzież i przedstawiciele władz miasta.

W odległości niespełna ośmiuset metrów od prawosławnej cerkwi znajduje się miejsce, gdzie archanioł Gabriel zwiastował Bogarodzicy, że stanie się Matką Syna Bożego: Nie bój się, Mario, znalazłaś bowiem łaskę u Boga. Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. Będzie On wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida. Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca (Łk 1,30-33). W III wieku istniała tam świątynia, o czym świadczą wykopaliska archeologiczne, podczas których znaleziono baptysterium, mozaikę podłogową z elementami krzyża oraz schody prowadzące do groty. Z tego okresu pochodzi także napis wyryty na jednej z kolumn w języku greckim XE MAPIA (Raduj się Mario), będący najstarszym na świecie świadectwem epigraficznym dotyczącym kultu Bogarodzicy. W V wieku wzniesiono bazylikę bizantyńską z ołtarzem skierowanym na wschód, która w XI wieku została zniszczona. W XII wieku krzyżowcy zbudowali katedrę, lecz w 1263 roku z rozkazu sułtana ją zburzono. Po pięciu wiekach wzniesiono kolejną świątynię, którą w 1955 roku rozebrano, a na jej miejscu w latach 1960-1969 wybudowano większą łacińską bazylikę.

Kontynuacją prawosławnych obchodów święta Zwiastowania Bogarodzicy w Ziemi Świętej jest unikalna uroczystość w rosyjskim Gornim Monasterze w Ein Kerem w Jerozolimie, założonym w drugiej połowie XIX wieku. W 1883 roku Święty Synod Ruskiej Cerkwi Prawosławnej, z inicjatywy ówczesnego kierownika duchownej misji archimandryty Antonina (Kapustina), ustanowił święto Spotkania Bogarodzicy ze św. Elżbietą, matką św. Jana Chrzciciela. Ustalono, aby w miejscu, gdzie się to dokonało, upamiętniać je pięć dni po Zwiastowaniu, a w przypadku, gdy owa data będzie wypadała między Sobotą Łazarzową a Paschą, święto przenieść na piątek Tygodnia Paschalnego. Spotkanie Bogarodzicy z siostrą jej matki, św. Anny, opisane jest szczegółowo w Ewangelii według św. Łukasza: W tym czasie Maria wybrała się i poszła z pośpiechem w góry do pewnego miasta w [pokoleniu] Judy. Weszła do domu Zachariasza i pozdrowiła Elżbietę. Gdy Elżbieta usłyszała pozdrowienie Marii, poruszyło się dzieciątko w jej łonie, a Duch Święty napełnił Elżbietę (Łk 1,39-41). U podnóża wzgórza z drzewami oliwnymi, figowymi i cyprysami, gdzie miało miejsce te wydarzenie, znajduje się źródło, skąd dwadzieścia wieków temu Najświętsza Bogarodzica czerpała wodę.

W przeddzień święta do tego miejsca przywożona jest zabytkowa ikona Zwiastowania z soboru Świętej Trójcy, głównej cerkwi rosyjskiej duchownej misji w Jerozolimie. Na jej spotkanie z monasteru wychodzą mniszki i pielgrzymi z bukietami kwiatów, którzy niosą ikonę Spotkania Bogarodzicy ze św. Elżbietą. Po modlitwie przy źródle uroczysta procesja, na czele z hierarchą patriarchatu jerozolimskiego, udaje się po drodze ułożonej z kwiatów do monasterskiej cerkwi Kazańskiej Ikony Matki Bożej. Po krestnym chodzie rozpoczyna się nabożeństwo wieczorne, podczas którego śpiewane są stichiry, troparion, kondakion, napisane w XIX wieku specjalnie na ten dzień przez założyciela monasteru, archimandrytę Antonina. W dniu święta odprawiana jest Liturgia św. Jana Złotoustego, ale kiedy wypadnie ono w niedzielę Wielkiego Postu, służona jest zgodnie z Typikonem Liturgia św. Bazylego Wielkiego. Ikona Zwiastowania gości w Gornim Monasterze aż do święta Narodzenia św. Jana Chrzciciela, czyli przez trzy miesiące. Dokładnie tyle czasu Bogarodzica gościła w domu rodziców św. Jana, kapłana Zachariasza i św. Elżbiety. 7 lipca ikona Zwiastowania wynoszona jest uroczyście z monasteru, po czym powraca do soboru Świętej Trójcy w Jerozolimie.

Przebywając w miejscu, gdzie dokonał się „początek naszego zbawienia i objawienie odwiecznej tajemnicy”, dane mi było doświadczyć duchowej radości, o której wspomina stichira święta: „Niechaj weselą się niebiosa i raduje się ziemia, oto Syn współistotny Ojcu, z miłości swej do ludzi wciela się, Bóg staje się człowiekiem”.

Andrzej Charyło
fot. autor

You may also like
W Jerozolimie otwarto bazylikę Zmartwychwstania Pańskiego
Na Górze Oliwnej
Widzialna twarz niewidzialnego Boga
W Domu Chleba

Odpowiedz