У апошні час у СМІ з’явілася шмат інфармацыі пра бягучую сітуацыю, звязаную з нашэсцем караеда ў Белавежскай пушчы. Пашукаем праўду, супрацьстаўляючы меркаванні экалагічных актывістаў і леснікоў. Аказваецца, пункт гледжання мяняецца ў залежнасці ад таго, у каго пытаемся. Тут маем меркаванні абодвух бакоў барыкады, актывістаў (WWF Polska) і леснікоў (Дзяржаўныя лясы), каб вызначыць праўду. У Белавежскай пушчы кожны дзень усё больш мёртвых дрэў. Іх ужо 10 мільёнаў. Кожны з іх можа стаць крыніцай пажару які пераварвае гэты адзін з апошніх прыродных лясоў у Еўропе. Праўда гэта ці хлусня? WWF Polska: Крыніцай пажару з’яўляюцца не дрэвы, а ў большасці выпадкаў чалавечая дзейнасць, напрыклад, распальванне агню, недакуркі, электралініі. Эколагі (у тым ліку няўрадавыя прыродаахоўныя арганізацыі) абавязкова хочуць пазбегнуць пажару ў Белавежскай пушчы. Пра гэта лепш за ўсё паказвае той факт, што прадстаўнікі няўрадавых арганізацый і іх эксперты прымаюць актыўны ўдзел у рабоце над падрыхтоўкай „Плана супрацьпажарнай абароны і барацьбы з лясным пажарам для польскай часткі трансгранічнага аб’екта сусветнай спадчыны Белавежскай пушчы”. Гэты працэс каардынуецца Міністэрствам клімату, у ім удзельнічаюць, у прыватнасці, эксперты з Інстытута лясной навукі, пажарныя, леснікі, паліцыя, памежнікі і Белавежскі нацыянальны парк. Дзяржаўныя лясы: У Белавежскай пушчы маецца выключна вялікая колькасць мёртвых дрэў, у прыватнасці нядаўна загінуўшых елак. Згодна з дадзенымі інвентарызацыі, праведзенай Дзяржаўнымі лясамі ў польскай частцы Белавежскай пушчы ў 2016-2018 гадах (па стане на красавік 2018 г.), было зафіксавана каля 4,5 мільёна кубічных метраў елкі (уключаючы нацыянальны парк). Эфектам масавага ўзнікнення караеда з’яўляецца гібель елак таўшчынёй (аб’ёмам), якая перавышае палову агульнай таўшчыні дрэў гэтага віду ў польскай частцы лясоў Белавежскай. Гэта, несумненна, беспрэцэдэнтная сітуацыя ў Польшчы. Неверагодная навала мёртвых іглічных дрэў стварае сур’ёзную пажарную нагрузку. Відавочна, што гэты матэрыял сам не запаліцца. Каб паменшыць шкоду ў выпадку пажару, неабходна ліквідаваць мёртвую драўніну, прынамсі, на неўральгічных месцах. Ажно 90 працэнтаў пажараў выклікаюць людзі, і менавіта ў месцах, дзе пражывае і рухаецца найбольшая колькасць людзей, мы хочам не толькі высякаць і развозіць, але і выдаляць мёртвыя дрэвы і тым самым выдаляць гаручы матэрыял. Мы можам зрабіць гэта толькі на аснове дадатку да плана кіравання лесам, зацверджанага міністрам аховы навакольнага асяроддзя. Зразумела, выдаленне мёртвых дрэў – не адзінае мерапрыемства па папярэджанні пажару. У красавіку мінулага года мы запусцілі новую пажарную частку, дзякуючы якой былі запоўнены прабелы ў зоне назірання і выяўлення пажару ў Пушчы. Мы рэгулярна кансервуем паверхню і трымаем дарогі праходнымі, супрацоўнічаем з пажарнікамі. Гэта комплекс мерапрыемстваў, які таксама будзе ўключаць працу па паляпшэнні водных адносін у лесе. ЮНЕСКА даручыла Міністэрству аховы навакольнага асяроддзя падрыхтаваць план супрацьпажарнай аховы ў Белавежскай пушчы, паколькі колькасць загінуўшых дрэў, занятых караедам, дасягнула маштабу, якога ніколі не бачылі ў гісторыі польскага лясной гаспадаркі. Праўда гэта ці хлусня? WWF Polska: ЮНЕСКА не загадала, але рэкамендавала польскаму боку падрыхтаваць план. Гэтая рэкамендацыя не мае ніякага дачынення да павелічэння колькасці мёртвых дрэў у выніку градацыі караеда. Гэта паўтарэнне рэкамендацый кансультатыўнай місіі МСАП у 2016 годзе. Нягледзячы на тое, што эксперты прыйшлі да высновы, што рызыка ўзгарання нізкая, яны рэкамендавалі польскаму баку падрыхтаваць такі план. У той жа час эксперты як МСОП, так і ЮНЕСКА прама заяўляюць, што «колькасць адмерлага дрэва не з’яўляецца прамой прычынай пажарнай небяспекі, і гэты рызыка залежыць ад гатунку драўніны і колькасці іншага матэрыялу, які знаходзіцца на зямлі. Напрыклад, мёртвая ці сухая трава ўяўляе большую небяспеку пажару, чым мёртвая драўніна”. Акрамя таго, паводле апошніх навуковых ведаў, на градацыю і інтэнсіўнасць пажараў не ўплывае градацыя жукоўкараедаў і колькасць загінуўшых елак. Прафесар Андрус з Універсітэта Каларада, вывучаючы раёны, дзе таксама адбывалася градацыя караеда, заявіў у сваёй працы, што: «Плошча, спаленая пажарамі, не закранае вялікія плошчы мёртвых дрэў у выніку нядаўняй градацыі караеда. Даследаванні паказалі, што надвор’е – спёка, сухасць і вецер – уплываюць на памер лясных пажараў без уздзеяння мёртвых дрэў на памер тэрыторый, ахопленых пажарам». Дзяржаўныя лясы: Сапраўды, ЮНЕСКА рэкамендуе распрацаваць план супрацьпажарнай абароны. Рэкамендацыя не з–яўляецца загадам. Гэта толькі пацвярджае нашае перакананне, што такі інтэграваны дакумент трэба стварыць. Адказна падыходзячы да пытання аховы прыроды і бяспекі чалавека, мы даручылі гэта заданне спецыялістам па ахове ад лясных пажараў з Інстытута лясной навукі. У кантэксце пажарнай небяспекі праблема заключаецца не толькі ў гаручасці сухастою, але і ў праходнасці шляхоў зносін у лесе. Відавочна, што мёртвыя дрэвы будуць нястрымна падаць, у тым ліку і на дарогі. У крызіснай сітуацыі гэта можа перашкаджаць альбо прадухіляць, напрыклад, тушэнне пажару. Выдаленне мёртвых дрэў уздоўж дарог важна і для бяспекі людзей, якія рухаюцца па іх, але і для хуткасці і эфектыўнасці выратавальных мерапрыемстваў. Мы былі б асцярожныя з бяздумным угадваннем даследаванняў аб пажарах у Канадзе і простым пераносам заявак на польскі грунт. У Канадзе гараць лясы на велізарных плошчах, налічаных мільёнамі гектараў, калі леташнія буйныя лясныя пажары ў густанаселенай Польшчы ахоплівала некалькі сотняў гектараў (гэта сярод іншых эфект сістэмы супрацьпажарнай абароны і наяўнасці ў нашых лясах сеткі праходных лясных дарог). Нарэшце, у нас падобнае насельніцтва, але ў 30 разоў меншая плошча. Між тым, адносна невялікую польскую частку Белавежжа наведвае да 300 000 турыстаў у год! І давайце ўспомнім, што ў польскіх умовах адказныя за ўзнікненне пажараў людзі. У пушчы знаходзіцца каля 10 мільёнаў мёртвых дрэў, якія могуць у любы момант могуць заняцца агнём і выклікаць велізарны пажар у Пушчы, 30% з якіх – прыродныя лясы. На думку прадстаўнікоў лясной пажарнай лабараторыі, гэты план стане кампрамісам паміж лесаводамі і эколагамі. Сітуацыя вельмі цяжкая, тым больш, што другі год запар засуха ўражвае лес, што суправаджаецца незвычайна высокай тэмпературай паветра. Аслабленыя дрэвы пастаянна атакуюць караеды. Кожнае дрэва ўяўляе пагрозу для турыстаў і жыхароў Пушчы. Праўда ці хлусня?
(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w E-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)
Міра Лукша