18 lutego 2021 roku Sobór Biskupów Serbskiej Cerkwi Prawosławnej wybrał Jego Eminencję Porfiriusza, metropolitę Zagrzebia i Lublany, na 46 tytularnego patriarchę serbskiego i 57 zwierzchnika serbskiej Cerkwi.
Ze względu na pandemię posiedzenie soboru odbyło się w katedrze św. Sawy w Belgradzie, największej cerkwi na Bałkanach. Według ustawu św. Sawy Serbska Cerkiew Prawosławna wybiera swojego patriarchę w drodze tzw. apostolskiego losowania. Oznacza to, iż sobór biskupów w drodze głosowania wyłania spośród uprawnionych hierarchów (tym razem było ich 38) trzech kandydatów. Uprzednio zgłoszeni kandydaci podlegają kolejnym głosowaniom. Muszą otrzymać ponad połowę głosów soboru. Trzej kandydaci z najwyższą liczbą głosów przechodzą do etapu losowania. Następnie kartki z zapisanymi imionami trzech biskupów wkłada się do kopert, pieczętuje i umieszcza w księdze Ewangelii. Sobór przyzywa Ducha Świętego w braterskiej modlitwie, po której do cerkwi wchodzi wcześniej wyznaczony mnich, który bez zbędnego zastanawiania się wyciąga jedną z kopert. Najstarszy z obecnych biskupów otwiera kopertę i głośno odczytuje imię nowego arcybiskupa Peći, metropolity Belgradu i Karlovców, patriarchy serbskiego, jak głosi oficjalny tytuł zwierzchnika Serbskiej Cerkwi Prawosławnej. Tego dnia w wybranej kopercie znajdowała się kartka z napisem „Metropolita Zagrzebia i Lublany Porfiriusz”.
Imię nowego patriarchy, przy biciu we wszystkie dzwony, podaje się do publicznej wiadomości.
Nowo wybrany patriarcha serbski Porfiriusz urodził się 22 lipca 1961 roku w mieście Bečej na północy Serbii. Na chrzcie otrzymał imię Prvoslav. Na uniwersytecie w Belgradzie studiował archeologię oraz teologię, którą ukończył w 1987 roku. 11 kwietnia 1986 roku przyjął postrzyżyny mnisze. W tym samym roku przez późniejszego patriarchę serbskiego Pawła został wyświęcony na diakona. Następnie wyjechał do Grecji, gdzie na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Narodowego im. Kapodistriasa w Atenach ukończył w 1990 roku studia podyplomowe. W tym samym roku, 21 listopada, został w opuszczonym monasterze Kovilj wyświęcony na kapłana oraz mianowany ihumenem odradzającej się wspólnoty.
Funkcję przełożonego Porfiriusz pełnił do 2014 roku. W tym czasie wyremontowano stare oraz wybudowano nowe budynki, rozpoczęto remont głównej cerkwi oraz wykonano polichromię. Jako ihumen monasteru dbał o to, aby życie i liturgiczny rytm mnichów zorganizowane były na wzór wspólnot na Świętej Górze Atos. Monaster szybko stał się znany dzięki pielęgnowaniu bizantyńskiego śpiewu liturgicznego oraz wytwarzaniu wielu produktów spożywczych i rękodzieła.
Z czasem Kovilj stał się miejscem, do którego pielgrzymują ludzie z całej Serbii. Dzięki otwartości braci mają tu miejsce spotkania młodzieży, liczne warsztaty i wydarzenia kulturalne. W momencie odejścia Porfiriusza z monasteru w 2014 roku bractwo liczyło 25 mnichów.
14 maja 1999 roku Porfiriusz został wybrany biskupem pomocniczym diecezji Bačka z tytułem biskupa Egeru. W 2004 roku na uniwersytecie w Atenach obronił pracę doktorską „Możliwość poznania Boga u św. Pawła według tłumaczenia św. Jana Złotoustego”.
Nowy patriarcha od wielu lat ściśle współpracuje z przedstawicielami świata nauki i kultury. Jest uczniem niedawno zmarłego profesora Vladety Jerotića, nestora serbskiej psychologii, z którym współtworzył unikalny projekt pomocy ludziom uzależnionym od narkotyków czy borykających się z depresją. Z inicjatywy władyki powstała wyjątkowa inicjatywa nazwana „Kraina żywych”. Na terenie całego kraju powstały ośrodki, w których leczy się ludzi potrzebujących pomocy. Już prawie cztery tysiące podopiecznych zostało objętych opieką tych wspólnot, gdzie nauka i medycyna łączą się z prawosławnym doświadczeniem duchowym. „Kraina żywych” cieszy się uznaniem specjalistów z całego świata, a opracowany tam proces terapeutyczny przynosi ponadprzeciętne efekty.
Władyka jest profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu w Belgradzie, gdzie prowadzi zajęcia m.in. z teologii pastoralnej, psychologii i Nowego Testamentu. Płynnie posługuje się greką, angielskim, niemieckim i rosyjskim. Jako uznany intelektualista nowy patriarcha często występował z wykładami na różnych uczelniach i uniwersytetach w kraju i za granicą. Jest też częstym gościem programów telewizyjnych i radiowych. Uchodzi za znawcę współczesnych mediów, które aktywnie wykorzystuje do głoszenia Ewangelii. Był pierwszym biskupem serbskiej Cerkwi, któremu powierzono opiekę nad organizacją życia religijnego armii (2010-2011).
26 maja 2014 roku decyzją soboru biskupów otrzymał godność metropolity. 13 czerwca tego samego roku w katedrze w Zagrzebiu został intronizowany na metropolitę Zagrzebia i Lublany. Swój plan na pracę duszpasterską w metropolii przedstawił podczas intronizacji: – Zawsze będę gotów uczestniczyć w budowie mostów między ludźmi i narodami, mając pełną świadomość, że są tacy, którzy będą rzucać kamieniami w budowniczych z obu brzegów. Ale Pan, który w swoim Jednorodzonym Synu przerzucił most nad przepaścią między Bogiem a człowiekiem, zobowiązuje mnie do tego.
Metropolita mówił przy okazji o swojej tożsamości i fundamentalnych wartościach, na których opiera swoją misję: – Jestem Serbem, ale przede wszystkim chrześcijaninem i to jest wartość uniwersalna. Dlatego będę głosić i świadczyć o Chrystusie. Kocham mój lud, ale kocham też wszystkie inne narody, każdego człowieka, każdą ikonę Boga.
(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w e-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)
Michał Czykwin
fot. www.spc.rs, archiwum autora
