200 lat temu wybuchło greckie antytureckie narodowo-wyzwoleńczego powstanie, które doprowadziło do utworzenia nowoczesnego narodowego państwa Grecji. Powstanie trwało ponad dekadę, ze zmiennym szczęściem dla obu stron, wieloma bitwami, także rzeziami, jak na przykład na wyspie Chios, gdzie Turcy w 1822 roku dokonali rzezi na 23 tysiącach Greków.
Jak to możliwe, że po ponad 400 latach zniewolenia Greków i innych narodów na Bałkanach przez Turków, dokonał się taki zryw?
Otóż Turcy niemal wszystkich chrześcijan w swoim imperium traktowali jako niewiernych, tym samym ludzi drugiej kategorii. Był to więc bunt przeciw uciskowi, nie pierwszy, bo historycy doliczyli się 15 powstań antytureckich na ziemiach greckich. Początek XIX wieku sprzyjał powstańcom, ponieważ Imperium Osmańskie w tym czasie słabło, rosła natomiast siła Imperium Rosyjskiego, które Turcję traktowało jako swego wroga. Petersburg rościł nawet pretensje wobec Konstantynopola, jako miasta niegdyś chrześcijańskiego, z którego Ruś otrzymała światło wiary i chciała też Rosja panować nad księstwami naddunajskimi i cieśninami czarnomorskimi.
Na świadomość Greków miała także wpływ rewolucja Francuska – zagrzewała do boju, tak samo jak i greccy poeci, zwłaszcza Rigas. A pamiętajmy, że ówczesna poezja romantyczna w całej Europie, a zwłaszcza w państwach będących pod zaborami, takich jak Polska, nawoływała do czynu, zbrojnego. Poeci wiedli lud na barykady, bywało że i tworząc swoje legiony.
Na ziemiach greckich od początku XVIII wieku budziła się świadomość narodowa, następował rozwój szkolnictwa i kultury.
Poza tym Grecy byli rozczarowani owocami Kongresu Wiedeńskiego (1815), na którym pominięto sprawę grecką. Wiedzieli więc, że muszą wziąć sprawę w swoje ręce.
Ale też wiedzieć musieli, że powstanie będzie krwawe i nie wiadomo, czy nie podzieli losu poprzednich zrywów, czyli upadnie.
Cóż jednak mieli do stracenia? Na pewno słyszeli o tureckich planach holokaustu chrześcijan na ziemiach greckich i zasiedlenia ich przez muzułmanów, których sprowadzono by z Egiptu. Byli wszak świadkami rzezi na Chios. Na szalę rzucili więc wszystko.
Grekom przyszła z pomocą Rosja, może nie tyle przy carze Aleksandrze I, ile przy jego następcy Mikołaju I. To była pomoc zbrojna i dyplomatyczna.
Z okazji 200-lecia wybuchu tamtego zwycięskiego powstania rok 2021 został ogłoszony przez rząd grecki, w porozumieniu z rządem Federacji Rosyjskiej, rokiem historii Grecji i Rosji.
Oficjalnie „rok” ogłoszono podczas dwudniowej wizyty, jaką w końcu marca złożył w Grecji premier rządu Federacji Rosyjskiej Michaił Miszustin. 24 marca spotkał się on z premierem greckiego rządu Kiriakosem Mitsotakisem.
Premier Grecji powiedział, że oba kraje wiążą związki, które sięgają swymi korzeniami w głąb historii i że należy je pielęgnować i w przyszłości – jest to wspólna historia, kultura i religia. Te związki zadzierzgnięto w czasach Cesarstwa Bizantyjskiego, umocniono podczas powstania greckiego na początku XIX wieku, także podczas pierwszej wojny światowej i drugiej, kiedy oba narody walczyły z faszyzmem.
Kiriakos Mitsotakis zauważył, że Federacja Rosyjska jest obecnie istotnym gwarantem europejskiego bezpieczeństwa, które powinno być budowane na współpracy, a nie antagonizmach. Tylko poprzez współpracę państw może być zwyciężony ekstremizm i terroryzm. Podziękował za jasno określoną pozycję Rosji wobec dążenia Grecji do rozszerzenia obszaru jej wód terytorialnych, oraz wobec problemu cypryjskiego.
Premier Rosji, podkreślił, że jego kraj ceni wkład Grecji w rozwój ogólnoświatowej cywilizacji, która miała ogromny wpływ na kulturę i historię Rosji, widoczny zwłaszcza w architekturze, malarstwie, poezji i filozofii.
Podczas spotkania mówiono o pandemii koronowirusa, która spowodowała spadek wymiany handlowej między obu państwami i niemal zamroziła ruch turystyczny, tymczasem Grecji bardzo zależy na przyciąganiu rosyjskich turystów i pielgrzymów. Wspólna rosyjsko-grecka komisja do spraw współpracy ekonomicznej, przemysłowej i naukowo-technicznej, mimo pandemii, ma przedstawić propozycje pogłębionej współpracy między obu państwami, także w sferze ochrony zdrowia, informacyjnych technologii i komunikacji.
Anna Radziukiewicz
fot. autorka
1) Modlitwa u stup Akropolu w Atenach, na miejscu, gdzie ateńczyków nauczał apostoł Paweł
2) Koncert w amfiteatrze Odeonie Heroda Atticusa w Atenach. Występuje grupa taneczna „Liceum Greczynek”, założona 110 lat temu, podczas wspólnego grecko-rosyjskiego koncertu (29 czerwca 2013)
3) Na scenie amfiteatru w Atenach występuje chór rosyjski w ramach koncertu „Głosy prawosławnej Rosji na ziemi Hellady” (29 czerwca 2013)
