Home > Artykuł > Lipiec 2022 > O świętych wodach okiem naukowca

O świętych wodach okiem naukowca

Potrzebujemy jej wszyscy. Żadna roślinka, żadna żywa istota bez niej nie przetrwa, nie zdobędzie pożywienia, nie rozwinie się. Ta niezwykła substancja opisywana być może w kategoriach ściśle naukowych, biologiczno-chemicznych czy fizycznych, jak też społeczno-gospodarczych czy du-chowych, wiążących się z magią czy religią. Woda, bo o niej mowa, jest w istocie równie zagadkowa jak fascynująca.

Nakładem wydawnictwa Uniwersytetu w Białymstoku ukazała się niedawno książka prof. Elżbiety Jekatierynczuk-Rudczyk, wodę sytuująca na przecięciu dwóch sfer zainteresowania nią – naukowo-badawczej i kulturowo-duchowej. Opatrzyła ją naukowym tytułem; „Wody uznawane za święte na Nizinie Północnopodlaskiej w świetle analizy hydrochemicznej” oraz tabelami, wykresami, mapami, fotografiami.

Nizina Północnopodlaska to centralna i południowa część województwa podlaskiego. Jej granice wyznaczają wschodnie podnóża południkowego wału Czerwonego Boru i dolina Narwi w okolicach Łomży na zachodzie, na wschodzie okolice Brodna na Białorusi oraz rzeka Świsłocz, lewobrzeżny dopływ Niemna, na południu północny skraj doliny środkowego Bugu, północną zaś zasięg zlodowacenia bałtyckiego.

Źródło to samoczynny, naturalny, skoncentrowany – jak definiuje autorka – wypływ wody, takich wypływów na 27 przebadanych świętych wód jest tylko osiem, pozostałe to źródliska, ujęte w płytkie na ogół studnie.

Badacze zaobserwowali systematycznie malejącą dynamikę wypływów i obniżający się poziom wód. Ich jakość, pod względem hydrochemicznym, okazała się bardzo zróżnicowana. Odczyn wód był na ogół zbliżony do obojętnego, natlenienie w granicach 45 proc. (najmniejsze w Rybołach, największe na Świętej Górze Grabarce). Badano obecność poszczególnych pierwiastków – wapnia, manganu, magnezu, sodu, chloru, siarki, fosforu.

W wielu obiektach niższą jakość wody stwierdzić można po prostu ją pijąc, na przykład w Starym Korninie czy Zawykach, położonych na terenie otoczonym niskimi torfowiskami, które po melioracjach zamieniają się w gleby murszowe. Wody z nich są mętne, żółto zabarwione, wzbogacone w składniki mineralne i organiczne.

Zasadniczo jednak analiza składu świętych wód na Nizinie wykazała ich znaczne podobieństwo hydrochemiczne. Aż w 18 stwierdzono wodorowęglanowo-wapniowy typ wody.

Wody źródlane często zawierają podwyższone stężenia organicznych związków węgla, azotu i fosforu, co jest związane z przekształceniami dokonanymi przez ludzi.

Gospodarzami świętych wód i wzniesionych przy nich kapliczek są zarówno Kościół rzymskokatolicki, jak i Cerkiew prawosławna.

Warto przy tym pamiętać, że część miejsc kultu przy źródłach uważanych za święte (np. Hodyszewo, Święta Woda pod Wasilkowem, Zawyki) wcześniej należała do wiernych obrządku wschodniego.

(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w e-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)

Dorota Wysocka

Miejsca występowania świętych wód na Nizinie Północnopodlaskiej

1. Nowoberezowo 2. Dubiny/Krynoczka

3. Tokary/Kotreka

4. Moszczona Królewska / Prowały

5. Święta Góra Grabarka

6. Miłkowice Maćki

7. Żurobice 8. Dobrowoda

9. Krasna Wieś / Dublenie

10. Knorydy 11. Hodyszewo

12. Stary Kornin

13. Lady/Kuraszewo

14. Miękisze 15. Saki

16. Gredele 17.Biała/Kotły

18. Rajsk / Głowkowo

19. Płonka Kościelna / Źródło na Łasku

20. Bachury 21. Odrynki

22. Folwarki Tylwickie / Piacienka

23. Ryboły / Pietraszki

24. Zajączki 25. Kożany

26. Zawyki 27. Wasilków / Święta Woda