Home > Artykuł > Lipiec 2022 > Trudne losy świątyń Mądrości Bożej

Trudne losy świątyń Mądrości Bożej

W lipcu 2020 roku decyzją prezydenta Turcji Recepa Tayyipa Erdoğana wzniesiona w VI wieku – „najwspanialszy obiekt architektury i budownictwa pierwszego tysiąclecia naszej ery” – świątynia Mądrości Bożej, Hagia Sophia w Stambule (dawniej Konstantynopolu) została przekształcona w meczet. Przekształcenie świątyni, która przez blisko tysiąc lat była katedrą ekumenicznych patriarchów i do dziś pozostaje symbolem ogólnoświatowego chrześcijaństwa, w muzułmański dom modlitwy, wywołało sprzeciw nie tylko prawosławnych. Słowa krytyki wyrazili liczni hierarchowie, politycy, przedstawiciele wielu międzynarodowych organizacji. Innych działań, poza słowami, wobec tureckich władz nie podjęto. Nielicząca się z odczuciami prawosławnych, a także chrześcijan innych wyznań, decyzja prezydenta Turcji wywołała ból, smutek i oburzenie. Choć dziś przywrócenie statusu Hagii Sophii (w latach 1935-2020 funkcjonowała jako muzeum) wydaje się niemożliwe, to naszym – prawosławnych i wszystkich chrześcijan – obowiązkiem jest przypominanie światu, że świątynia ta, będąc jednym z najważniejszych zabytków cywilizacji, należy do całej ludzkości. I temu celowi służy wydany przez Międzyparlamentarne Zgromadzenie Prawosławia (MZP) album „Hagia Sophia. Świątynie Mądrości Bożej w świecie”.

Wydany w dziewięciu wersjach językowych (angielskiej, arabskiej, bułgarskiej, greckiej, rosyjskiej, rumuńskiej, serbskiej, ukraińskiej i włoskiej) album zawiera fotografie i opisy trzydziestu siedmiu świątyń, wzniesionych do końca XIX wieku – od Szkocji do Chin – poświęconych Mądrości Bożej. Szczególne miejsce wśród nich zajmuje katedra w Konstantynopolu i to opisowi jej historii, architektury, mozaik, przedmiotów liturgicznego przeznaczenia i wpływom na chrześcijańską kulturę poświęcono w albumie najwięcej miejsca. Pozostałe 36 świątyń (jedna na Białorusi w Połocku, dwie w Bułgarii, po jednej w Anglii i Szkocji, siedem w Grecji, pięć we Włoszech, dwie na Cyprze, jedna w Chinach w Charbinie, siedem w Rosji, jedna w Północnej Macedonii, pięć w Turcji i jedna na Ukrainie w Kijowie) przedstawiono w krótkich tekstach, przypominających ich historię.

W zamyśle wydawcy albumu wszystkie opisane w nim świątynie mają stanowić miejsca tworzące „Europejski szlak świątyń-pomników Mądrości Bożej (Świętej Sofii)” – z wnioskiem o formalne utworzenie takiego szlaku Międzyparlamentarne Zgromadzenie Prawosławia zwróciło się do Rady Europy.

Popularyzacji wiedzy o wyjątkowym znaczeniu konstantynopolitańskiej Hagia Sophii i ignorujących opinie międzynarodowych instytucji (m.in. UNESCO) działaniach władz tureckich służą organizowane przez MZP konferencje naukowe, połączone z prezentacją albumu.

(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w e-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)

Eugeniusz Czykwin

fot. archiwum MZP, Andrzej Charyło