7 listopada, w wieku 81 lat, po długiej walce z rakiem odszedł do Pana arcybiskup Chryzostom II, od 2006 roku zwierzchnik Cypryjskiej Cerkwi Prawosławnej. Stan jego zdrowia gwałtowanie pogorszył się w październiku, ciężko chorego hierarchę odwiedzili patriarcha jerozolimski Teofil i patriarcha antiocheński Jan. Zdążył pogodzić się z nim także metropolita Kykkos Nikifor, który nie zgadzał się z uznaniem Prawosławnej Cerkwi Ukrainy przez Cerkiew cypryjską.
Na wieść o śmierci hierarchy rada ministrów Cypru na polecenie prezydenta Nikosa Anastasiadesa wprowadziła sześciodniową żałobę narodową. Na budynkach rządowych i szkołach flagi zostały opuszczone do połowy masztu, odwołano wszystkie oficjalne imprezy.
Pogrzeb arcybiskupa odbył się 12 listopada, nabożeństwu w katedrze św. Barnaby w Nikozji przewodniczył patriarcha konstantynopolitański Bartłomiej. W uroczystości wzięli udział patriarcha Aleksandrii Teodor II, arcybiskup Aten i całej Hellady Hieronim, prezydent Cypru Nikos Anastasiadis, prezydent Grecji Katerina Sakellaropoulou, przedstawiciele papieża, Cerkwi prawosławnych i wyznań chrześcijańskich z całego świata. Przemówienia pogrzebowe wygłosili prezydent Nikos Anastasiades oraz wikariusz tronu arcybiskupiego metropolita Pafos Jerzy.
Na prośbę zmarłego arcybiskupa trumna z jego ciałem spoczęła we wzniesionym na jego polecenie grobowcu w krypcie katedry św. Barnaby w Nikozji.
Arcybiskup Chryzostom II (w świecie Herodot Dimitriu) urodził się 10 kwietnia 1941 roku w miejscowości Tala na wyspie Pafos. Wkrótce po stracie ojca wstąpił jako posłusznik do monasteru św. Neofity. Swoją posługę łączył z nauką w szkole średniej, którą ukończył w 1963 roku. W wieku 28 lat został wyświęcony na diakona i przez pięć lat pełnił posłuszanije dziekana monasteru. W 1972 ukończył studia teologiczne na Uniwersytecie Ateńskim i jednocześnie został wybrany na ihumena monasteru św. Neofity.
12 listopada 1972 roku ówczesny arcybiskup (i prezydent Cypru) Makarios III wyświęcił go na hieromnicha. Chirotonia na biskupa i metropolitę Pafos odbyła się w 1978, w 2006 został arcybiskupem Cypru.
Jako arcybiskup Nowej Justyniany i całego Cypru, bo taki był jego pełny tytuł, aktywnie rozwijał stosunki ekumeniczne. Był pierwszym zwierzchnikiem cypryjskiej Cerkwi, który w 2007 roku oficjalnie, w formacie bilateralnym, spotkał się z papieżem. Po tym wyspę odwiedziło jeszcze dwóch rzymskich papieży – Benedykt XVI w 2010 roku i Franciszek w 2021 roku. Te papieskie wizyty zostały uroczyście ogłoszone „zwieńczeniem ważnych dążeń duszpasterskich i ekumenicznych”.
Zmarły władyka zyskał opinię „zdecydowanego przywódcy o jawnych podtekstach politycznych”, szczególnie widocznych w jego orędziach bożonarodzeniowych i wielkanocnych. Do zajęcia zdecydowanego stanowiska politycznego i społecznego motywowała go trudna sytuacja na wyspie i chęć dotarcia do współwyznawców mieszkających w tureckiej strefie okupacyjnej. W 2004 roku sprzeciwił się proponowanemu przez ONZ planowi ponownego zjednoczenia Cypru. „Mieszkańcy Cypru zdali sobie sprawę z zagrożenia i odrzucili plan Annana, zaproponowany przez ONZ w celu rozwiązania problemu cypryjskiego” – powiedział wówczas arcybiskup. „Ten plan zakładał zniszczenie naszego państwa i bezwarunkową kapitulację wobec sił okupacyjnych”. Stanowisko metropolity Chryzostoma zaważyło na decyzji Świątobliwego Synodu Cypryjskiej Cerkwi. Ci, którzy go znali osobiście, zapewniają, że prywatnie bywał szczery, wyrozumiały i życzliwy, choć potrafił też być „twardym, ale sprawiedliwym” przywódcą.
Turcja, jak wiadomo, dokonała inwazji na Cypr w 1974 roku i zajęła północną część wyspy w odpowiedzi na zamach stanu i obalenie cypryjskiego prezydenta, prawosławnego arcybiskupa Makariosa III. Do inwazji doszło w ostatnich dniach rządów wojskowej junty „czarnych pułkowników” w Grecji, kiedy to jej protegowany na wyspie głosił ideę ponownego zjednoczenia z grecką ojczyzną. Turcy wystąpili w obronie swojej mniejszości i przeprowadzili tzw. „operację pokojową”, zajmując północną część Cypru i ustanawiając tam nieuznaną Turecką Republikę Cypru Północnego. Od tego czasu zachodnie media często opisywały brutalność tureckiej okupacji i walkę Turków z chrześcijańskim dziedzictwem w okupowanej części wyspy.
Chryzostom II zawsze był zagorzałym obrońcą integralności i chrześcijańskiego dziedzictwa wyspy. W wywiadzie w 2018 roku zauważył, że porozumienie pokojowe w sprawie ponownego zjednoczenia wyspy nie jest możliwe, ponieważ Turcja buduje na niej państwo tureckie. Podczas wizyty papieża Benedykta XVI w 2010 roku Chryzostom II oskarżył Turcję o „ciemne plany aneksji naszych ziem, obecnie znajdujących się pod okupacją wojskową, z późniejszym podbojem całego Cypru”.
Arcybiskup opowiadał się też za zacieśnianiem relacji między Cerkwią prawosławną i Kościołem katolickim. „Chcę wykonać rzeczywistą pracę, a nie udawać, że pracuję” – powiedział w 2022 roku w jednym z ostatnich wywiadów dla cypryjskiej telewizji państwowej. „Przybyłem i pewnego dnia odejdę, i chcę zostawić po sobie coś ważnego dla mego narodu. To najważniejsze”.
W swoich inicjatywach ekumenicznych był bardzo gorliwy. Jako zwierzchnik Świątobliwego Synodu Cypryjskiej Cerkwi uczestniczył w pogrzebie Jana Pawła II i inauguracji papieża Benedykta XVI w Watykanie w 2005 roku. W odpowiedzi na ten „braterski gest” Benedykt XVI wysłał swoją delegację na uroczystość jego intronizacji. Atmosferę braterstwa między Kościołem katolickim a Cerkwią prawosławną Cypru umocniła wizyta papieża Franciszka na wyspie w grudniu 2021 roku.
Chryzostom II zyskał opinię reformatora. Przyczynił się do rewizji Karty Cypryjskiej Cerkwi, która obowiązywała od 1914 roku i była w tym czasie tylko dwukrotnie aktualizowana. Po rewizji Karta znacząco zweryfikowała system wyborczy i rozszerzyła prawa osób świeckich, zmieniła granice metropolii, ustanowiła trybunał synodalny, składający się z pięciu członków, zmieniła zasady rozwodu cerkiewnego.
Arcybiskup przyczynił się także do rozszerzenia Świątobliwego Synodu i przywrócenia zniesionych przez Franków w 1222 roku biskupstw. W rezultacie autokefalia cypryjska uzyskała pełny synod, złożony z co najmniej trzynastu biskupów z możliwością zwołania Wielkiego i Najwyższego Synodu bez angażowania biskupów innych Cerkwi.
Arcybiskup Chryzostom II wprowadził ujednolicony system płac dla duchowieństwa i założył Szkołę Teologiczną Cypryjskiej Cerkwi, realizując marzenie patriarchy Makarego III, przerwane przez inwazję turecką w 1974 roku.
W 2020 roku arcybiskup Chryzostom sam, bez zgody Synodu Cypryjskiej Cerkwi, zaczął wymieniać imię Epifaniusza Dubienko, uznając w ten sposób niekanoniczną Prawosławną Cerkiew Ukrainy, co spowodowało, że w cerkwiach moskiewskiego patriarchatu przestano wymieniać imię Chryzostoma.
Oznacza to, że patriarchat moskiewski nie utrzymuje kontaktów z Cerkwią Cypru, choć nie doszło do formalnego zerwania między nimi łączności eucharystycznej (jak w przypadku stosunków z Konstantynopolem).
Po śmierci arcybiskupa swoje kondolencje na ręce synodu cypryjskiej Cerkwi przesłał m.in. prezydent USA Joe Biden, zwierzchnik amerykańskiego arcybiskupstwa patriarchatu konstantynopolitańskiego arcybiskup Elpidofor, także metropolita Ukraińskiej Cerkwi Prawosławnej Onufry.
Metropolita Onufry napisał, że modli się o przebaczenie wszystkich grzechów arcybiskupa Chryzostoma, dobrowolnych i mimowolnych oraz o spokój duszy nowo zmarłego tam, gdzie nie ma choroby, smutku, westchnienia (boleści), lecz życie bez końca.
na podstawie sedmitza.ru, spzh.ru
Ałła Matreńczyk
fot. spzh.news
