7 listopada, w wieku 81 lat, po długiej walce z rakiem odszedł do Pana arcybiskup Chryzostom II, od 2006 roku zwierzchnik Cypryjskiej Cerkwi Prawosławnej. Stan jego zdrowia gwałtowanie pogorszył się w październiku, ciężko chorego hierarchę odwiedzili patriarcha jerozolimski Teofil i patriarcha antiocheński Jan. Zdążył pogodzić się z nim także metropolita Kykkos Nikifor, który nie zgadzał się z uznaniem Prawosławnej Cerkwi Ukrainy przez Cerkiew cypryjską.
Na wieść o śmierci hierarchy rada ministrów Cypru na polecenie prezydenta Nikosa Anastasiadesa wprowadziła sześciodniową żałobę narodową. Na budynkach rządowych i szkołach flagi zostały opuszczone do połowy masztu, odwołano wszystkie oficjalne imprezy.
Pogrzeb arcybiskupa odbył się 12 listopada, nabożeństwu w katedrze św. Barnaby w Nikozji przewodniczył patriarcha konstantynopolitański Bartłomiej. W uroczystości wzięli udział patriarcha Aleksandrii Teodor II, arcybiskup Aten i całej Hellady Hieronim, prezydent Cypru Nikos Anastasiadis, prezydent Grecji Katerina Sakellaropoulou, przedstawiciele papieża, Cerkwi prawosławnych i wyznań chrześcijańskich z całego świata. Przemówienia pogrzebowe wygłosili prezydent Nikos Anastasiades oraz wikariusz tronu arcybiskupiego metropolita Pafos Jerzy.
Na prośbę zmarłego arcybiskupa trumna z jego ciałem spoczęła we wzniesionym na jego polecenie grobowcu w krypcie katedry św. Barnaby w Nikozji.
Arcybiskup Chryzostom II (w świecie Herodot Dimitriu) urodził się 10 kwietnia 1941 roku w miejscowości Tala na wyspie Pafos. Wkrótce po stracie ojca wstąpił jako posłusznik do monasteru św. Neofity. Swoją posługę łączył z nauką w szkole średniej, którą ukończył w 1963 roku. W wieku 28 lat został wyświęcony na diakona i przez pięć lat pełnił posłuszanije dziekana monasteru. W 1972 ukończył studia teologiczne na Uniwersytecie Ateńskim i jednocześnie został wybrany na ihumena monasteru św. Neofity.
12 listopada 1972 roku ówczesny arcybiskup (i prezydent Cypru) Makarios III wyświęcił go na hieromnicha. Chirotonia na biskupa i metropolitę Pafos odbyła się w 1978, w 2006 został arcybiskupem Cypru.
Jako arcybiskup Nowej Justyniany i całego Cypru, bo taki był jego pełny tytuł, aktywnie rozwijał stosunki ekumeniczne. Był pierwszym zwierzchnikiem cypryjskiej Cerkwi, który w 2007 roku oficjalnie, w formacie bilateralnym, spotkał się z papieżem Benedyktem XVI. Potem papieże odwiedzili wyspę jeszcze dwukrotnie, w 2010 i 2021 roku, a te wizyty zostały uroczyście ogłoszone „zwieńczeniem ważnych dążeń duszpasterskich i ekumenicznych”.
Zmarły władyka zyskał opinię „zdecydowanego przywódcy o jawnych podtekstach politycznych”, szczególnie widocznych w jego orędziach bożonarodzeniowych i wielkanocnych.
Do zajęcia zdecydowanego stanowiska politycznego i społecznego motywowała go trudna sytuacja na wyspie i chęć dotarcia do współwyznawców mieszkających w tureckiej strefie okupacyjnej.
W 2004 roku sprzeciwił się proponowanemu przez ONZ planowi ponownego zjednoczenia Cypru. „Mieszkańcy Cypru zdali sobie sprawę z zagrożenia i odrzucili plan Annana, zaproponowany przez ONZ w celu rozwiązania problemu cypryjskiego” – powiedział wówczas arcybiskup. „Ten plan zakładał zniszczenie naszego państwa i bezwarunkową kapitulację wobec sił okupacyjnych”. Stanowisko metropolity Chryzostoma zaważyło na decyzji Świątobliwego Synodu Cypryjskiej Cerkwi. Ci, którzy go znali osobiście, zapewniają, że prywatnie bywał szczery, wyrozumiały i życzliwy, choć potrafił też być „twardym, ale sprawiedliwym” przywódcą.
Turcja, jak wiadomo, dokonała inwazji na Cypr w 1974 roku i zajęła północną część wyspy w odpowiedzi na zamach stanu i obalenie cypryjskiego prezydenta, prawosławnego arcybiskupa Makariosa III. Do inwazji doszło w ostatnich dniach rządów wojskowej junty „czarnych pułkowników” w Grecji, kiedy to jej protegowany na wyspie głosił ideę ponownego zjednoczenia z grecką ojczyzną. Turcy wystąpili w obronie swojej mniejszości i przeprowadzili tzw. „operację pokojową”, zajmując północną część Cypru i ustanawiając tam nieuznaną Turecką Republikę Cypru Północnego. Od tego czasu zachodnie media często opisywały brutalność tureckiej okupacji i walkę Turków z chrześcijańskim dziedzictwem w okupowanej części wyspy.
Chryzostom II zawsze był zagorzałym obrońcą integralności i chrześcijańskiego dziedzictwa wyspy. W wywiadzie w 2018 roku zauważył, że porozumienie pokojowe w sprawie ponownego zjednoczenia wyspy nie jest możliwe, ponieważ Turcja buduje na niej państwo tureckie. Podczas wizyty papieża Benedykta XVI w 2010 roku Chryzostom II oskarżył Turcję o „ciemne plany aneksji naszych ziem, obecnie znajdujących się pod okupacją wojskową, z późniejszym podbojem całego Cypru”.
Arcybiskup opowiadał się też za zacieśnianiem relacji między Cerkwią prawosławną i Kościołem katolickim. „Chcę wykonać rzeczywistą pracę, a nie udawać, że pracuję” – powiedział w 2022 roku w jednym z ostatnich wywiadów dla cypryjskiej telewizji państwowej. „Przybyłem i pewnego dnia odejdę, i chcę zostawić po sobie coś ważnego dla mego narodu. To najważniejsze”.
W swoich inicjatywach ekumenicznych był bardzo gorliwy. Jako zwierzchnik Świątobliwego Synodu Cypryjskiej Cerkwi uczestniczył w pogrzebie Jana Pawła II i inauguracji papieża Benedykta XVI w Watykanie w 2005 roku. W odpowiedzi na ten „braterski gest” Benedykt XVI wysłał swoją delegację na uroczystość jego intronizacji. Atmosferę braterstwa między Kościołem katolickim a Cerkwią prawosławną Cypru umocniła wizyta papieża Franciszka na wyspie w grudniu 2021 roku.
Chryzostom II zyskał opinię reformatora. Przyczynił się do rewizji Karty Cypryjskiej Cerkwi, która obowiązywała od 1914 roku i była w tym czasie tylko dwukrotnie aktualizowana. Po rewizji Karta znacząco zweryfikowała system wyborczy i rozszerzyła prawa osób świeckich, zmieniła granice metropolii, ustanowiła trybunał synodalny, składający się z pięciu członków, zmieniła zasady rozwodu cerkiewnego.
Arcybiskup przyczynił się także do rozszerzenia Świątobliwego Synodu i przywrócenia zniesionych przez Franków w 1222 roku biskupstw. W rezultacie autokefalia cypryjska uzyskała pełny synod, złożony z co najmniej trzynastu biskupów z możliwością zwołania Wielkiego i Najwyższego Synodu bez angażowania biskupów innych Cerkwi.
(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w e-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)
na podstawie sedmitza.ru, spzh.ru
Ałła Matreńczyk
fot. spzh.news, churchofcyprus.org
