Tradycyjnie już na krótko przed Bożym Narodzeniem Wydawnictwo Warszawskiej Metropolii Prawosławnej oddaje do rąk czytelników oryginalny świąteczny prezent. Jest nim jedenasty już w serii album, poświęcony wielokulturowości i wielobarwności Cerkwi prawosławnej na świecie. Tym razem został poświęcony Ziemi Świętej – ziemskiej ojczyźnie każdego chrześcijanina, miejscu, gdzie z Bogarodzicy przyszedł na świat Bogoczłowiek Jezus Chrystus, wzrastał, głosił swoją naukę, za grzechy człowieka poniósł śmierć na Krzyżu, gdzie też zmartwychwstał i wstąpił do niebios. To również w Ziemi Świętej w dniu zesłania Świętego Ducha na apostołów narodziła się Cerkiew. Bezsprzecznie jest to, zatem, miejsce najbliższe i najcenniejsze dla każdego chrześcijanina.
O wyjątkowości Ziemi Świętej dla wszystkich chrześcijan obszernie pisze we wprowadzeniu do albumu mniszka Miriam (Jurczuk), która zamieszkuje tam od kilkudziesięciu lat i, bez przesady, zna każdy kamień tego szczególnego zakątka świata. Ziemię Świętą nazywa „geograficznym miejscem łaski spotkania człowieka z Bogiem, miejscem, gdzie ziemia łączyła się z Niebiosami”, dodając że „na tej ziemi Bóg dyktował człowiekowi pierwszy alfabet wiary. Jej ziemska przestrzeń posłużyła jako miejsce starotestamentowego Objawienia Boga w Jego ludzie i nowotestamentowego Objawienia w Jego Synu – Jezusie Chrystusie. Ziemia ta, na której spoczywają oczy Boga (Pwt 11,12), została w sposób szczególny wybrana przez Boga do realizacji Jego zbawczych planów i uświęcona przez fundamentalne dla zbawienia świata wydarzenia”. „Ze względu na swą doniosłą rolę w najważniejszych wydarzeniach historii Zbawienia – pisze dalej mniszka – przysługuje jej także poetycka nazwa ‘Piątej Ewangelii’. W tym sensie Ziemia Święta jest żywą ikoną, widzialnym obrazem Ewangelii Królestwa Bożego, w której centrum znajduje się Chrystus Zmartwychwstały”.
Najważniejsze miejsca święte w Ziemi Świętej należą obecnie do Prawosławnego Patriarchatu Jerozolimy, a niemało ich należy też do innych wyznań chrześcijańskich. Jednak – jak pisze mniszka Miriam – „zarówno Świętym Grobem Chrystusa, jak i Golgotą, opiekują się wyłącznie prawosławni mnisi greccy”, dodając, że „Autentyczność świętych miejsc opiera się wyłącznie na tradycji bizantyńskiej, którą potwierdzają relacje pielgrzymów i odkrycia archeologiczne. Każde z chrześcijańskich sanktuariów Ziemi Świętej promieniuje duchowym bogactwem, wieloaspektowym chrześcijańskim dziedzictwem, a prawosławny pątnik może je nie tylko ujrzeć, lecz przede wszystkim doświadczyć oczyma wiary”.
W albumie zaprezentowano 151 fotografii, ukazujących różnorodne święte miejsca Izraela i Palestyny, tamtejszą architekturę, nabożeństwa, duchowość, ludzi. W zdecydowanej większości to właśnie miejsca należące do prawosławnych. Fotografie te zostały udostępnione przez 33 autorów z dwunastu krajów na trzech kontynentach, co sprawia, że – tak jak i we wcześniejszych albumach – wydanie to ma charakter międzynarodowy.
W „Słowie wstępnym” do albumu zwierzchnik Cerkwi prawosławnej w Polsce metropolita Sawa napisał: „Niniejszy album przybliża bogate dziedzictwo religijne prawosławia w Ziemi Świętej w wąskim rozumieniu tego terminu, tj. w granicach Izraela i Autonomii Palestyńskiej. To właśnie na tych terenach koncentrowały się wydarzenia biblijne i ewangeliczne. Wiele z nich jest znanych naszym wiernym, ale są też te mniej znane. Jednym z celów albumu była, zatem, aktualizacja tych wydarzeń dla współczesnego człowieka, przypomnienie o ich miejscu w dziejach chrześcijaństwa”.
Zaprezentowane w albumie fotografie, kierując się przede wszystkim względami geograficznymi, ale też biorąc pod uwagę chronologię wynikającą z chrześcijańskiej archeologii, zostały podzielone na cztery grupy. Każdy z rozdziałów poprzedza mapka z zaznaczonymi miejscami, gdzie wykonano zaprezentowane w albumie zdjęcia. Na początku zostały przedstawione miejsca położone w północnej i środkowej części Ziemi Świętej, tj. Galilei i północnej Judei. W drugim rozdziale zaprezentowano miejsca znajdujące się wokół Jerozolimy – dla chrześcijan najświętszego miasta świata, miasta wybranego i uświęconego tajemnicą Bożej obecności. To w szczególności Betlejem i liczne monastery. Rozdział trzeci prezentuje fotografie z samej Jerozolimy, z wyłączeniem Starego Miasta. Ostatni, czwarty, to fotograficzna prezentacja Bazyliki Zmartwychwstania Pańskiego.
(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w e-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)
Jarosław Charkiewicz
fot. diakon Sławomir Ostapczuk
Kolory Prawosławia. Ziemia Święta, Warszawska Metropolia Prawosławna, Warszawa 2022, s. 192.
