Dokładnie w 450 rocznicę podpisania uchwały, która weszła do historii pod nazwą konfederacja warszawska zorganizowano 28 stycznia w Sejmie w Sali Kolumnowej konferencję na temat tego aktu. Jej organizatorzy to Sejm RP, Polska Rada Ekumeniczna i Klub Parlamentarny Koalicja Polska.
Uchwała została podjęta na Sejmie konwokacyjnym 28 stycznia 1573 roku, zaraz po śmierci ostatniego Jagiellona, króla Zygmunta Augusta. Zapewniała ona swobodę wyznaniową szlachcie w Rzeczypospolitej – jedynie szlachtę uznawano wtedy za naród. Gwarantowała ona bezwarunkowy i wieczny pokój „między wszystkimi różniącymi się w wierze” i zapewniała innowiercom równouprawnienie z katolikami i opiekę państwa. Zabraniała władzom świeckim wspierania kleru rzymskokatolickiego w prześladowaniach religijnych.
W 2003 roku tekst konfederacji warszawskiej został wpisany na listę UNESCO Pamięć świata.
Akt ten był rzeczywiście wyrazem tolerancji religijnej w ówczesnej Rzeczypospolitej, zwłaszcza na tle ówczesnych wojen religijnych prowadzonych w krajach Europy zachodniej między katolikami i protestantami. Dlatego ówczesną Rzeczpospolitą określano jako „azyl heretyków” a dziś badacze jako „państwo bez stosów”.
Inna sprawa, że ten akt żadnej „wieczności” nie zagwarantował. Za Zygmunta III Wazy (1687-1632) był już powszechnie naruszany, zwłaszcza wobec prawosławnych. A historyk Janusz Tazbir pisał, że w XVIII wieku „dysydentów zaczęto stawiać poza wspólnotą narodową jako obcych, wyłamujących się z polskiej, czyli katolickiej tradycji historycznej.”
Niemniej akt podpisano. I wzywał on rzeczywiście do zgody i tolerancji. Dobrze więc, że we współczesnej Rzeczypospolitej przywołuje się go jako wzór.
O konfederacji warszawskiej mówili w Sejmie Piotr Zgorzelski, wicemarszałek Sejmu podczas powitania gości, prof. Tomasz Grodzki, marszałek Senatu, podczas swego wystąpienia. Historyk, prof. Wojciech Stanisław Kriegseisen przybliżył w wykładzie złożoność epoki, w której akt podpisano i jego wpływ, dość ograniczony, na dzieje Rzeczypospolitej.
Panel dyskusyjny na temat tego aktu i jego odbicia w dniu dzisiejszym poprowadziła dr Anna Materska-Sosnowska. Do udziału w nim zaproszono posła Eugeniusza Czykwina. posłankę Urszulę Pasławską, prof. Sławomira Pawłowskiego, dr Hannę Węgrzynek i ks. Halinę Radacz.
Zaproszenie na uroczystość przyjęło wielu znakomitych gości ze świata polityki, nauki oraz reprezentantów różnych wyznań i Kościołów.
Można obejrzeć transmisję z uroczystości na YouTube „Uroczystości 450 Rocznicy Konfederacji Warszawskiej”.
Anna Radziukiewicz
fot. autorka
