Aby wszyscy stanowili jedno
(J 17,21)
W zachodniej części pasma górskiego Bałkan, zwanego też Starą Płaniną, leży jedyny w swoim rodzaju, Osenowłaszki Monaster. Ukryty w sercu wąwozu Iskyrskiego, ukazuje się przybywającym do niego wiernym jako oaza ciszy i spokoju. Klasztor jest powszechnie znany jako Monaster Siedmiu Ołtarzy, a to dlatego, że jego główna cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, skupia je wszystkie pod jedną kopułą. W chrześcijaństwie siedem to szczególna cyfra: symbol zakończenia i całości, znak siedmiu dni tworzenia świata i siedmiu Świętych Sakramentów. Inną tak wyjątkową świątynią w Europie o siedmiu ołtarzach jest hajnowski Sobór Świętej Trójcy.
Trudno powiedzieć, kiedy zaczyna się historia monasteru. Jedna z legend głosi, że w XI wieku, za panowania cara Piotra II Deliana (1001-1041), siedmiu braci bojarów osiedliło się w pobliskiej okolicy. Byli to Wyłkaszin, Dafin, Miłko, Diczo, Pantelejmon, Mile i Stojkote. Założyli siedem miejscowości: Osenovłag, Ogoja, Ogradiszcze, Bukowec, Leskowdoł, Żelen i Łakatnik. Gdy każdy z nich chciał zbudować cerkiew w swojej osadzie, okazało się, że uniemożliwia to układ terenu. Wtedy to bracia postanowili wybudować jedną świątynię, łączącą siedem ołtarzy pod jednym dachem.
Według przekazu, pierwszym przełożonym monasteru był brat Piotra II, książę Jerzy, który w ślubach zakonnych przyjął imię Gabriel. Obaj bracia zostali pochowani przy wejściu do monasterskiej cerkwi.
Najwcześniejszymi dowodami istnienia monasteru są Święta Ewangelia z atrybucją z 1511 roku, jak również służebnik z 1554. W XVI wieku monaster dwukrotnie uległ zniszczeniu ze strony Imperium Osmańskiego. Jego odbudowa przebiegała w dwóch etapach – w latach 1770 i 1815. Najpierw do życia przywrócili go dwaj bracia, duchowni o. Todor i o. Marko z miejscowości Tetewen, po tym jak doznali nadzwyczajnego widzenia. Wtedy też utworzona została monasterska biblioteka, do której księgi darowała cesarzowa Imperium Rosyjskiego Katarzyna II Wielka.
Ich dzieło kontynuował kolejny przełożony klasztoru, hieromnich Ananij Rilec, wychowanek Monasteru Rylskiego. Oddał klasztorowi własne posiadłości i wraz z innymi odkupił od Turków zawładnięte ziemie monasterskie. Pod jego kierownictwem zbudowanych zostało wiele budynków, m.in. wieża, stołówka oraz dom gościnny. W 1848 roku założono szkołę przyklasztorną.
W okresie wyzwolenia z niewoli tureckiej monaster stał się rezydencją metropolity sofijskiego Partenija, a także ulubionym miejscem Iwana Wazowa, poety, nowelisty i dramaturga, nazywanego często „patriarchą bułgarskiej literatury”.
Tu także służył święty Cerkwi bułgarskiej, misjonarz i literat, Sofroniusz Wraczański (1739-1813).
Główna cerkiew Narodzenia Najświętszej Marii Panny została odbudowana na jej pierwotnych fundamentach. Dzisiejszy kształt świątyni pochodzi z 1815 roku. Freski pod kopułą wykonano później, w 1868 roku Na końcu dobudowano przedsionek.
Drewniany ikonostas jest bogato rzeźbiony. Pod główną kopułą można podziwiać ogromne, drewniane, panikadiło z 1815 roku, które rozsławia monaster. Nazywane jest „Horo”, składa się z piętnastu złoconych i bogato rzeźbionych elementów.
(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w E-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)
Julita Pacewicz-Dimitrova
fot. Aleksander Wysokomogilski
