5/18 maja Cerkiew prawosławna czci pamięć świętej wielkiej męczennicy Ireny, której imię pochodzi od greckiego słowa irini (εἰρήνη), oznaczającego pokój.
Zgodnie z „Synaksarionem” autorstwa hieromnicha Makarego ze Świętej Góry Atos święta wielka męczennica Irena żyła na przełomie trzeciego i czwartego wieku, przed chrztem miała na imię Penelopa. Była córką poganina Licyniusza, króla Magedonu w Persji. Wychowywała się w bogactwie i wygodzie, otoczona sługami. Jej nauczycielem był chrześcijanin, mądry starzec o imieniu Apelian.
Pewnego dnia dziewczynka zauważyła, że do jej okna przyleciał gołąb z gałązką oliwną, następnie orzeł z wiankiem z kwiatów, po czym kruk ze żmiją. Poprosiła o wyjaśnienie sensu tej sytuacji swego nauczyciela, który stwierdził, że gołąb oznacza dobre uczynki, pokorę, cichość, a gałązka oliwna świadczy, że ona się ochrzci. Orzeł, symbol wysokości ducha, którą można osiągnąć poprzez myślenie o Bogu, przyniósł wianek za zwycięstwo nad niewidzialnym wrogiem, jako nagrodę od Boga. Kruk przyniósł żmiję w znak tego, że szatan napadnie na nią i będzie jej dostarczał smutków, bólów i prześladowań, po których zdobędzie ona królewską koronę męczeństwa.
Po tym zdarzeniu Penelopa przyjęła chrzest z rąk kapłana Tymoteusza i otrzymała imię Irena. Zaczęła namawiać swoich rodziców, aby uwierzyli w Chrystusa. Matka cieszyła się z powodu nawrócenia córki na chrześcijaństwo, natomiast ojciec początkowo był temu przeciwny i zaczął wymagać pokłonienia się pogańskim bożkom. Kiedy święta Irena stanowczo i odważnie odmówiła, to rozgniewany Licyniusz nakazał związać swoją córkę i rzucić pod kopyta rozszalałych koni. Zwierzęta nie uczyniły jej żadnej krzywdy, a jeden z koni oderwał się od uzdy, rzucił się na Licyniusza i zaczął go mocno uderzać kopytami. W tym momencie świętą Irenę rozwiązano, a jej gorliwa modlitwa sprawiła, że ojciec przeżył ku zdumieniu wszystkich świadków okrutnego stratowania. W związku z tym cudem, Licyniusz z żoną i wieloma poddanymi uwierzył w Chrystusa i wyrzekł się pogańskich bożków. Zrezygnował z zarządzania miastem i zamieszkał na dworze swojej córki, poświęcając się modlitwie oraz służeniu Chrystusowi.
Święta Irena zaczęła głosić chrześcijaństwo wśród pogan i nawracała ich na drogę zbawienia. Kiedy dowiedział się o tym nowy zarządca miasta, Sedecjasz, przywołał ją do siebie i zaczął namawiać, aby przestała głosić Chrystusa i złożyła ofiarę bożkom. Święta Irena odważnie wyznała swoją wiarę przed zarządcą, nie bojąc się jego gróźb i przygotowywała się, aby godnie cierpieć za Chrystusa. Z rozkazu Sedecjasza była wrzucona do głębokiego rowu, wypełnionego wężami i gadami. Przebywała tam dziesięć dni, lecz nic złego jej się nie stało, gdyż ochronił ją anioł.
Następnie świętą nakazano przepiłować żelazną piłą, lecz piły łamały się jedna za drugą i nie uczyniły jej żadnej krzywdy. Czwarta piła ubrudziła ciało niewinnej męczennicy jej krwią. Sedecjasz z szyderstwem powiedział: „Gdzie jest twój Bóg? Jeśli u Niego jest moc, niech pomoże tobie”. Niespodziewanie zerwała się gwałtowna wichura, uderzyła oślepiająca błyskawica, która poraziła wielu niegodziwców, rozgrzmiała się burza i spadł ulewny deszcz. Widząc niesamowity cud wielu ludzi uwierzyło w Chrystusa. Naród stanowczo rozjuszył się przeciw Sedecjaszowi i wygnał go z miasta.
Kolejni następcy okrutnego zarządcy również zsyłali świętą Irenę na męki, podczas których nieustraszona wyznawczyni z mocą Bożą nie doznawała krzywdy i ran. Pod wpływem jej kazań i cudów ludzie w coraz większej liczbie nawracali się, pozostawiając oddawanie czci pogańskim bożkom. W kolejnych latach św. Irena odwiedziła wiele innych miast, gdzie głosiła chrześcijaństwo, czyniąc cuda, szerząc dobro, sprawiedliwość i prawdę, lecząc chorych i znosząc cierpienia za Chrystusa z odwagą i niesamowitym męstwem.
W mieście Efez Bóg objawił męczennicy, że przyszedł czas jej odejścia z tego świata. Święta Irena w towarzystwie swojego nauczyciela starca Apeliana oraz innych chrześcijan udała się do wykopanej mogiły, weszła do niej, czyniąc na sobie znak krzyża, i poprosiła współtowarzyszy zamknąć ją dużą płytą, co zostało spełnione. Heroiczne czyny odważnej męczennicy przetrwały w świadomości chrześcijan i zostały spisane w „Żywotach świętych”. Nieskazitelna kobieta, która za życia doświadczyła wielu niesprawiedliwych napaści, nękania, okrutnych prześladowań, krzywd została wywyższona przez Boga i stała się wspaniałym wzorem do naśladowania dla przyszłych pokoleń.
Na przestrzeni wieków wzniesiono wiele świątyń na całym świecie ku czci świętej wielkiej męczennicy Ireny.
Fragmenty jej relikwii znajdują się w monasterze Kykkos na Cyprze, w cerkwi świętego wielkiego męczennika Jerzego w Wenecji, w monasterze świętego Jana Teologa na Patmos, natomiast głowa w cerkwi w Patras w Grecji.
Andrzej Charyło
fot. autor, wikipedia.org, johnsanidopoulos.com
