Jednym z najczęściej odwiedzanych miejsc w Arizonie w Stanach Zjednoczonych jest prawosławny monaster św. Antoniego Wielkiego na pustyni Sonora, oddalony dwieście kilometrów od granicy z Meksykiem. Każdego roku przybywa do niego prawie trzydzieści tysięcy pielgrzymów z różnych części świata. Jego założycielem był archimandryta Efrem (Moraitis), jeden z najbardziej znanych i cenionych prawosławnych duchowych autorytetów w XX i XXI wieku. W tym roku mija pięć lat od śmierci starca.
Archimandyta Efrem urodził się 24 czerwca 1928 roku jako Joannis Moraitis w Wolos w regionie Tesalia w Grecji. Mając 19 lat udał się na Świętą Górę Atos, gdzie pod duchowym kierownictwem starca Józefa Hezychasty (1898-1959) rozpoczął ascetyczne życie. O. Efrem przyjął wielką schimę w 1948 roku w Małym Skicie św. Anny, a w 1952 roku otrzymał chirotonię diakońską. Surowe życie, wypełnione modlitwą, sprawiły, że dokonał wielkiego postępu w życiu duchowym. Ze względu na niezwykle trudne warunki, wpływające na stan zdrowia, sześcioosobowa wspólnota przeniosła się w 1953 roku do kaliwii znajdującej się nieopodal Nowego Skitu, gdzie o. Efrem wkrótce przyjął święcenia kapłańskie.
15 sierpnia 1959 roku zmarł starzec Józef Hezychasta, który polecił swoim uczniom, aby utworzyli własne monastyczne zgromadzenia. W ten sposób została przekazana i kontynuowana duchowa tradycja. O. Efrem przewodniczył wspólnocie Zwiastowania Bogarodzicy, która ze względu na swój szybki rozwój przeniosła się w 1968 roku do kielii św. Artemiusza w Provata. W 1973 roku o. Efrema wybrano na ihumena monasteru Filoteu, gdzie w krótkim czasie odnowił życie duchowe. Wkrótce został poproszony o ożywienie innych monasterów w autonomicznej republice mnichów – Kseropotamu, Konstamonitu i Karakalu. Sprawował duchową opiekę także w monasterach położonych poza Świętą Górą Atos – św. Jana Chrzciciela w Seres, Bogarodzicy Hodegetrii w Portaria nieopodal Wolos, a także św. Archanioła Michała na wyspie Tasos.
W 1979 roku o. Efrem udał się do Kanady w celach leczniczych. W owym czasie wiele osób prosiło go o modlitwę i radę. Wkrótce zebrała się wokół niego grupa duchowych uczniów. Po powrocie do Grecji starzec nadal utrzymywał kontakty z prawosławnymi wiernymi z Ameryki, którzy zapraszali go co roku do siebie i prosili o duchowe przewodnictwo.
W 1995 roku o. Efrem opuścił Świętą Górę Atos i przybył na stałe do Arizony, gdzie na pustyni Sonora założył wraz z sześcioma innymi mnichami monaster św. Antoniego Wielkiego, nawiązujący do wczesnochrześcijańskiej praktyki świętych ascetów, żyjących na egipskich pustyniach.
Monaster, oddalony o dwadzieścia kilometrów od miasta Florence, rozpościera się na obszarze dwóch tysięcy metrów kwadratowych. Ma charakter cenobityczny, czyli wspólnotowy. Główna cerkiew św. Antoniego Wielkiego i św. Nektariusza z Eginy, wybudowana w stylu greckiej bazyliki, powstała w ciągu zaledwie czterech miesięcy. W kolejnych latach wzniesiono osiem mniejszych świątyń – św. Mikołaja (w stylu bizantyńskim), św. Jerzego (w stylu rumuńskim), św. Dymitra (w stylu słowiańskim), św. Serafina z Sarowa (w stylu słowiańskim), św. Pantelejmona, św. Menasa, Narodzenia św. proroka Jana Chrzciciela, św. proroka Eliasza. Zastosowana specyfika architektoniczna była zamierzona, aby podkreślić uniwersalizm prawosławia, który jednoczy różnorodność kulturową i narodową. Wybudowano kompleks budynków dla pielgrzymów, który może pomieścić pięćset osób. Jest to największy prawosławny monaster na półkuli zachodniej.
(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w E-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)
Andrzej Charyło
fot. www.stanthonysmonastery.org
