Odszedł do Pana Arcybiskup Anastazy

Zasnął w Panu zwierzchnik Cerkwi prawosławnej w Albanii, Wielce Błogosławiony Anastazy, Arcybiskup Tirany, Durrës i całej Albanii. W opublikowanym przez kancelarię prawosławnego metropolity warszawskiego i całej Polski komunikacie czytamy: „Jego Eminencja Wielce Błogosławiony Anastazy był postacią wybitną, autorytetem na arenie ogólnoprawosławnej, międzyreligijnej, ekumenicznej, społecznej, misyjnej, humanitarnej i naukowej. Był autorem 24 książek i ponad 200 artykułów teologicznych i religijnych. Głównym tematem zainteresowań hierarchy była duchowość prawosławna, działalność misyjna i duszpasterstwo oraz religie Afryki, hinduizm, taoizm, konfucjanizm i islam. Wyróżniony został tytułem doktora honoris causa 7 uczelni teologicznych i 15 uczelni świeckich. Erygował ponad 400 parafii, wybudowano 150 nowych świątyń, na czele z katedrą w Tiranie. Odbudowano ponad 160 budynków cerkiewnych przeznaczonych dla szkół, centrów młodzieżowych, hoteli, pracowni i stołówek dla bezdomnych. Z inicjatywy Jego Eminencji powstała Akademia Teologiczna „Anastasios” w Durrës, Liceum Cerkiewne „Czcigodny Krzyż” w Gjirokastër i Sauktli, Szkoła Muzyki Bizantyńskiej w Tiranie. Udzielił 160 święceń kapłańskich. Zatroszczył się o tłumaczenie na język albański ksiąg liturgicznych. Otworzył Prawosławną Klinikę Diagnostyczną. Wielkim osiągnięciem Jego Eminencji było opracowanie i przyjęcie Statutu Cerkwi Prawosławnej w Albanii, regulującego stosunek państwa do Cerkwi. Z jego inicjatywy wybudowano trzy elektrownie. Otwarto stację radiową „Radio Ngjallja”.

Wieczna o Was pamięć, Drogi Władyko Arcybiskupie!”.

Arcybiskup Anastazy był najstarszy (miał 95 lat) wśród zwierzchników prawosławnych Cerkwi autokefalicznych. W prawosławnym, a także w całym chrześcijańskim świecie cieszył się wielkim autorytetem i poważaniem. W czasie uroczystości nadania mu tytułu honoris causa Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie 6 października 2022 roku rektor ChAT, arcybiskup wrocławski i szczeciński, prof. Jerzy (Pańkowski) powiedział: – To wielka osobowość kościelna, charyzmatyczny i uduchowiony hierarcha, profesor, misjonarz, nauczyciel, a w końcu niebywale zwykły człowiek. Jego dokonania spowodowały, że znalazł się również wśród nominatów do Nagrody Nobla.

Będąc przez lata na misji w Afryce, oddał siebie w pełni jej mieszkańcom, ofiarowując im całą swoją wiedzę, serce i zdrowie. W latach 90. podjął się rzeczy prawie niemożliwej – odbudowy struktur Kościoła prawosławnego w Albanii. W zachowanych kadrach amatorskiej kamery możemy zobaczyć arcybiskupa stojącego pośrodku ruin jednej z nielicznych pozostałych świątyń, bez dachu, ze łzami w oczach pytającego Boga: „Boże, od czego zacząć? Co mam w ogóle robić?” Dziś, po trzydziestu latach tytanicznej pracy duszpasterskiej, budowlanej, społecznej, edukacyjnej, translatorskiej i charytatywnej, autokefaliczna Cerkiew Albanii stała się silnym Kościołem.

Biskup senior rzymskokatolickiej diecezji drohiczyńskiej, prof. Tadeusz Pikus, analizując w swojej recenzji wszystkie etapy życia i misji arcybiskupa Anastazego, najwięcej miejsca poświęcił etapowi albańskiemu, gdzie na początku władyka spotkał się z protestami albańskich środowisk nacjonalistycznych, które nie mogły pogodzić się z tym, że godność ta trafiła w ręce Greka.

Wskazał także na to, że arcybiskup nie szczędził krytyki chrześcijaństwu, nawet prawosławnemu, że miast teologii jest często uprawiana technologia, zza której nie widać Boga. A teologia powinna pozwalać mówić Bogu. „Kto zjednoczył się z ciałem Chrystusa, próbuje myśleć, czuć i działać jak On. Kto otrzymuje Świętego Ducha, zostaje natchniony wszechstronnością jego działań (…). Bezpośrednim i natychmiastowym owocem życia wypełnionego Duchem jest misyjne świadectwo” – cytował arcybiskupa.

Grecki mertopolita prof. Georgias Chrysostomou w swojej recenzji zacytował wypowiedź prymasa Kościoła anglikańskiego Romana Williamsa, który arcybiskupa Anastazego określił jako „dar Kościoła prawosławnego dla całego chrześcijańskiego świata”.

Urodzony w listopadzie 1929 roku w Atenach arcybiskup przodował już w dzieciństwie i młodości we wszystkich dziedzinach, zachowując wrodzoną uprzejmość i wdzięk.

W dorosłym życiu walczył z tendencją do izolacji między ludźmi, dlatego mógł rozprzestrzeniać prawosławie „po całym zamieszkałym świecie”, zakładając odpowiednią międzyprawosławną organizację, wydając periodyk, ale i działając w strukturach misyjnych Światowej Rady Kościołów, biorąc udział w międzynarodowych konferencjach, spotkaniach z przedstawicielami innych religii.

Po święceniach kapłańskich w 1964 roku, natychmiast udał się do Ugandy. Był przekonany, że pozostanie w Afryce przez całe swoje życie. Zachorował jednak tam na malarię. Choroba zmusiła go do powrotu do Grecji. Zajmował się nauką – religioznawstwem. Studiował w Niemczech w Hamburgu i Marburgu, zgłębiając także etnologię i afrykanistykę. Po studiach w Niemczech wrócił do Ugandy. Na uniwersytecie w Kampali studiował tradycyjną religię plemion Bantu. Obronił z tego tematu doktorat, oceniony w Atenach na celująco.

W 1976 roku został wybrany na stanowisko profesora historii religii w Uniwersytecie Ateńskim.

Władyka piastował różne uczelniane stanowiska, łącząc je z dalszymi studiami nad religiami – afrykańskimi, hinduizmem, buddyzmem i islamem. Jego publikacje na tematy religioznawcze cieszą się międzynarodowym uznaniem. Otwierają nowe drogi dla studiów nad historią religii. Pomagają w zrozumieniu innych religii z pozycji chrześcijańskich, a szczególnie prawosławnych.

W 1972 roku zostaje tytularnym biskupem Andrusy. Powierzono mu prowadzenie działalności wydawniczej i misyjnej. Dziewięć lat później został poproszony o prowadzenie misji w Kenii, gdzie zakłada pierwszą na kontynencie afrykańskim prawosławną uczelnię teologiczną. Buduje cerkwie, szkoły, ośrodki zdrowia, kliniki, organizuje obozy wypoczynkowe dla dzieci i młodzieży. Przekłada tekst Liturgii na siedem języków afrykańskich, szanując przy tym lokalne kultury.

W 1991 roku zostaje pierwszym patriarszym egzarchą w Albanii w ramach patriarchatu ekumenicznego, rok później zostaje wybrany na arcybiskupa Tirany i całej Albanii, czyli zwierzchnika lokalnej Cerkwi. Wtedy powiedział: „Nie otrzymałem tronu, lecz raczej wziąłem w objęcia krzyż”. Ma wtedy 62 lata i nie zna ani języka, ani kultury kraju, w którym ma służyć. I choć cerkwie są zburzone lub zamknięte, to i tak powie, że najważniejsze jest dla niego otwarcie szkół. Ostatecznie otworzy i szkoły, i cerkwie, i to w czasie głębokiego kryzysu ekonomicznego i politycznego.

Są wstrząsy polityczne. Zabójcza kula, wymierzona w arcybiskupa, zatrzymała się w szybie okna jego gabinetu. Pozostawia ją, by przypominała – tak twierdzi – że życie może skończyć się w każdej minucie.

Żyje tak jak całe społeczeństwo, czyli ubogo. Odtwarza podstawową strukturę organizacyjną Cerkwi, zakłada wyższą szkołę teologiczną, wydawnictwo i gazetę, podobnie jak w Afryce. Ale tutaj dodatkowo buduje też kliniki, ośrodki zdrowia, szkoły, przedszkola, wodociągi, szkoły techniczne, ośrodki doskonalenia zawodowego, urządza objazdowe gabinety stomatologiczne. I daje to wierzącym i niewierzącym, chrześcijanom i muzułmanom, prawosławnym i katolikom. Dlatego zyskał też i przydomek „arcybiskup Tirany i wszystkich niewierzących”.

(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w E-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)