27 lutego w Płocku, w siedzibie Towarzystwa Naukowego Płockiego, opowiadał o prawosławiu w Polsce i Płocku historyk Grzegorz Gołębiewski, wiceprezes TNP, specjalizujący się w historii Płocka i Mazowsza Płockiego w XX wieku, szczególnie okresu międzywojennego, nauczyciel historii w liceum im. Marii Dąbrowskiej w Płocku. Z jego inicjatywy liceum podjęło współpracę z polskimi szkołami w Drohobyczu na Ukrainie oraz w Niemenczynie na Litwie. Jest autorem książek, m.in. „Obrona Płocka przed wojskami bolszewickimi 18-19 sierpnia 1920 roku” i „Wizyty dostojników państwowych, wojskowych i kościelnych w Płocku 1918-1939”.
Dr Gołębiewski omówił przyczyny i przebieg nadania autokefalii Cerkwi prawosławnej w odrodzonym państwie polskim oraz kluczową rolę, jaką w tym procesie odegrali metropolici Jerzy (Jaroszewski) oraz Dionizy (Waledyński).
Przedstawił zarys dziejów prawosławia na ziemiach polskich od czasów wczesnopiastowskich. Mówił o misji cyrylo-metodiańskiej na ziemiach południowej Polski, przyłączeniu Rusi Czerwonej do Korony przez Króla Kazimierza Wielkiego, latach rozkwitu prawosławia w Rzeczypospolitej w czasie panowania Jagiellonów, unii brzeskiej i jej tragicznych skutkach, rewindykacjach cerkwi w II RP, okresie okupacji niemieckiej, a także sytuacji Cerkwi w PRL-u.
Podkreślił duchowe ożywienie w życiu naszej Cerkwi począwszy od lat 80. XX wieku, kiedy ingerencja władz państwowych w działalność religijną zaczęła maleć.
Omówił pojawienie się prawosławnych w Płocku i okolicy, w miastach takich jak Sierpc czy Gostynin. Płock w 1837 roku został miastem gubernialnym, w latach 1865-1867 wzniesiono tu sobór Przemienienia Pańskiego na Placu Floriańskim (obecnie Plac Obrońców Warszawy), zaprojektowany przez architekta Bronisława Brodzic-Żochowskiego. W 1919 roku cerkiew przeznaczono na kościół garnizonowy. Wiernym i duchownym pozwolono zabrać znajdujące się w świątyni ikony i utensylia, które do dzisiaj znajdują się w parafialnej cerkwi w Płocku. W 1929 roku świątynię rozebrano. Niedługo potem kaplicę dla prawosławnych urządzono w dawnej ochronce dla prawosławnych dzieci, która służy wiernym do dzisiaj.
Do prawosławnych należy też cmentarna cerkiew św. Michała Archanioła, wzniesiona w 1870 roku. Sam cmentarz założono w latach 30. XIX wieku. Spoczywa na nim Aleksy Kiriuszyn (1886-1972), artysta malarz, autor ikon w obecnej cerkwi płockiej.
O. mitrat Eliasz Tarasiewicz, proboszcz parafii Przemienienia Pańskiego w Płocku od 1993 roku, przybliżył dzieje parafii w mieście.
Wytworzyła się ciekawa dyskusja. Większość zgromadzonych, głównie rzymskich katolików, nie zgadzała się z przedwojenną restrykcyjną polityką państwa wobec Cerkwi. Podczas spotkania mówiono też o potrzebie dalszego badania dziejów płockiej parafii.
Patryk Mieszkowicz, fot. archiwum autora
