W maju minęło 40 lat od ukazania się pierwszego numeru Przeglądu Prawosławnego. Od początku redaktorem naczelnym Przeglądu Prawosławnego jest Eugeniusz Czykwin, który był jednocześnie posłem na Sejm ośmiu kadencji. Pismo stało się swoistą kroniką życia Kościoła prawosławnego w Polsce i za granicą. Dotychczas ukazało się 479 wydań tego ogólnopolskiego, redagowanego w Białymstoku miesięcznika, co oznacza około 30 tysięcy stron.
Pismo nie jest oficjalnym organem Cerkwi prawosławnej. Jego wydawcą jest od 2002 roku Fundacja Księcia Konstantego Ostrogskiego, wcześniej była Fundacja Ekumeniczna Tolerancja.
Pismo dba o zbliżanie ludzi, wspólnot, narodów, autokefalicznych Cerkwi i chrześcijan różnych konfesji. Nie szuka sensacji i skandali, a dobrych dzieł i szlachetnych ludzi. Ucieka od rynkowej zasady współczesnych mediów –„zła wiadomość jest dobrą wiadomością”.
Zamieszcza przemyślenia hierarchów, duchownych, myślicieli. Publikuje nauczania m.in. metropolitów Antoniego (Blooma), Nikolai Chatzonikolaou, Kallistosa (Ware), Tichona (Szewkunowa), arcybiskupa Tirany i całej Albanii Anastasiosa, o. Konstantego Bondaruka. Autorzy ci mają dar donoszenia Bożego Słowa do współczesnego człowieka.
Informuje o wydarzeniach w prawosławnym świecie w kraju i za granicą – o uroczystościach, jubileuszach, konferencjach, spotkaniach, odkryciach archeologicznych, osiągnięciach naukowych, publikacjach, wystawach, akcjach pomocy potrzebującym.
Wyprowadza historię z zacisza gabinetów uczonych. Uzupełnia białe plamy i koryguje wiedzę. Dziejów Rzeczypospolitej nie da się zrozumieć bez wiedzy o historii Kościoła prawosławnego w Polsce, poczynając od X wieku, czyli misji cyrylometodiańskiej, ani bez wiedzy o narodzie ruskim (dziś białoruskim, ukraińskim, łemkowskim), zawsze obecnym w granicach naszego państwa. Przegląd tę wiedzę uzupełnia – przybliża owoce naukowych konferencji, rozmawia z historykami, odwiedza ważne dla historycznych procesów miejsca w Polsce i za granicą. Otwiera także karty trudnej historii – pisze o unii brzeskiej 1596 roku i jej fatalnych skutkach dla prawosławia w Rzeczypospolitej oraz dla jedności i siły państwa. Pisze o akcji burzenia cerkwi w 1938 roku, Akcji Wisła w 1947 roku, o deportacjach ludności na Sybir, niezależnie od wyznania.
Prowadzi do źródła prawosławnej duchowości, a ta kształtowała się głównie w monasterach. Dlatego dziennikarze Przeglądu odbyli podróże do wszystkich monasterów w Polsce, ale też do monasterów na Ukrainie, Białorusi, Cyprze, Synaju, Świętej Górze Atos, w Grecji, Bułgarii, Rosji, Macedonii Północnej, we Francji, we Włoszech, w Finlandii, Stanach Zjednoczonych Ameryki.
Monastery, w każdej epoce były szkołą życia i twierdzą prawosławnej ortodoksji. Wydały najwięcej świętych. Stały się szkołami piśmiennictwa, cerkiewnych śpiewów, ikonografii i architektury. Podtrzymywały duchową i historyczną pamięć narodów uciśnionych i zniewolonych, jak pod tureckim jarzmem na Bałkanach.
Zachęca do pomocy. Przez ostatnie czterdzieści lat zbudowano wiele cerkwi, domów parafialnych, centrów kultury. Przegląd pisze o tych Bożych dziełach i zachęca do ich wspierania. Tak było m.in. przy rekonstrukcji cerkwi Zwiastowania Bogarodzicy w Supraślu i odnowie całego zespołu monasterskiego, budowie cerkwi Przemienienia Pańskiego na Świętej Górze Grabarce, po pożarze w 1990 starej drewnianej. Medialnie Przegląd wspierał budowę nowych cerkwi w Białymstoku, Bielsku Podlaskim, Hajnówce, Częstochowie, Gorzowie Wielkopolskim, Zgorzelcu, Augustowie, Gładyszowie, na Świętej Górze Jawor, także remonty cerkwi, na przykład katedralnej w Łodzi, w Sosnowcu, Ełku. Zachęcał do wpłat na budowę cerkwi w Kenii. Prosił o wsparcie wielkiego dzieła kładzenia fresków w cerkwi w Supraślu.
Przy redakcji powstał komitet pomocy ofiarom wojny w byłej Jugosławii. Trzykrotnie, za pośrednictwem serbskiej Cerkwi, w latach 1995-1997 były przekazywane leki, żywność, odzież uchodźcom z Kosowa i Metochii oraz Krainy. Przegląd Prawosławny był od lat 90. do dziś jedynym w Polsce pismem, informującym także o cierpieniach Serbów.
Przegląd ostrzega przed niebezpiecznymi tendencjami i modami w świecie, takimi jak postchrześcijaństwo, postkultura, egoizm, wybór nieograniczonej wolności, rozpad rodziny, przed słowem, które zniewala.
Dzieciom i młodzieży proponuje dodatek Omofor, wcześniej Aniołek, zachęcając ich do jego współredagowania.
Praca zespołu Przeglądu Prawosławnego nie ogranicza się do wydawania pisma. Inicjuje wiele innych działań. Są nimi:
– wydawanie książek (ukazało się około 40 tytułów),
– wydawanie „Czytań” – kalendarza na rok liturgiczny,
– wydanie kilkunastu podręczników do nauki języka białoruskiego, kultury i historii Białorusi,
– tworzenie wystaw – Prawosławie w Polsce, Bieżeństwo, Książę Konstanty Bazyli z rodu Ostrogskich, Biblia Ruska Franciszka Skoryny, Otwarte Podlasie, Rytmy – sacrum i przyroda,
– organizowanie spotkań, które jednają środowiska, jak kilkanaście edycji „Biesiady z Księciem”,
– przez kilka lat był wydawany dodatek do Przeglądu „Puszcza i Ludzie”,
– przez pięć lat (1995-2000) redaktorzy Przeglądu redagowali pismo Światowej Rady Kościołów „Samaritan” (w językach angielskim i rosyjskim),
– przy Przeglądzie Prawosławnym narodziła się myśl honorowania ludzi o wybitnych zasługach w dziele rozwoju myśli, duchowości i kultury prawosławnej oraz działań na rzecz jednania chrześcijan. Dlatego od 1990 roku jest przyznawana Nagroda Księcia Ostrogskiego, którą otrzymało blisko 150 osób z kraju i zagranicy – prawosławnych, rzymskich katolików i protestantów.
