Kapituła Nagrody Księcia Konstantego Ostrogskiego, obradująca po raz 35. pod kierunkiem Eugeniusza Czykwina, redaktora naczelnego „Przeglądu Prawosławnego”, przyznała 20 stycznia nagrody za wybitne osiągnięcia w dziedzinie rozwoju duchowości, myśli i kultury prawosławnej oraz działania na rzecz jednoczenia chrześcijan. Nagrodzono już około stu pięćdziesięciu osób i instytucji z wielu krajów i kilku kontynentów, w tym hierarchów, teologów, muzyków, ikonografów, pisarzy, architektów, slawistów, historyków. W tym roku laureatami zostali:
Fundacja Oikonomos i Akademia Supraska. Fundacja Oikonomos została ustanowiona przez diecezję białostocko-gdańską, reprezentowaną przez biskupa Jakuba (Kostiuczuka), a także prof. Andrzeja Łapkę i prof. Joanicjusza Nazarkę aktem notarialnym z dnia 10 września 2003 roku. Głównym jej celem był remont odzyskanych w 1996 roku budynków monasteru w Supraślu, ich rewitalizacja i zaadaptowanie do nowej działalności. Decyzją zarządu Fundacji dnia 16 września 2004 roku utworzono podległą jej Akademię Supraską, której misją jest pielęgnowanie, rozwój i upowszechnianie tradycji, wartości i duchowości prawosławia jako źródła odpowiedzi na wyzwania współczesności, wspieranie działalności badawczej i edukacyjnej w zakresie wschodniej tradycji chrześcijańskiej, popularyzacja wiedzy o prawosławiu w Polsce i na świecie, rozwój współpracy międzynarodowej i krajowej z innymi instytucjami i organizacjami o podobnych celach. W ciągu dwudziestu lat zorganizowano osiemnaście dużych konferencji i sympozjów o szerokiej tematyce, wydano ponad sześćdziesiąt publikacji (w tym czternaście Latopisów Akademii Supraskiej), przygotowano trzydzieści wystaw. Zrealizowano dziewięćdziesiąt projektów z myślą o dzieciach i młodzieży m.in.: warsztaty radiowe, filmowe, fotograficzne, animacji poklatkowej, plastyczno–ikonograficzne, śpiewu białego, teatralne, inwentaryzacyjne i digitalizacyjne. Zorganizowano koncerty muzyki cerkiewnej, ludowej, a także festiwal cerkiewnego dzwonienia. Sfinansowano digitalizację i konserwację ksiąg z parafii św. Mikołaja w Białymstoku, a ze środków 1% ufundowano wyposażenie studia diecezjalnego Radia Orthodoxia. Fundacja Oikonomos zrealizowała wiele działań w ramach obchodów Roku Kodeksu Supraskiego 2023 w województwie podlaskim. Była współwydawcą, powstałego tysiąc lat temu na terytorium Bułgarii, unikalnego rękopisu w przekładzie z języka starocerkiewnosłowiańskiego na polski. To pierwsze w świecie tłumaczenie Kodeksu na język współczesny narodowy.
Monaster Świętej Trójcy w Jordanville i Wydawnictwo św. Hioba Poczajowskiego. Jeden z najważniejszych ośrodków prawosławnego życia monastycznego w Stanach Zjednoczonych, założony w 1930 roku. Inicjatorem powstania męskiego monasteru w stanie Nowy Jork był hieromnich Pantelejmon (Niżnik) i jego duchowy uczeń, psalmista Jan Kołos, pochodzący ze Świryd z okolic Bielska Podlaskiego. Po drugiej wojnie światowej dołączyli do nich mnisi, którzy wraz z drukarnią z Ławry Poczajowskiej z monasteru św. Hioba Poczajowskiego we wsi Ladomirová na Słowacji, przez Monachium, emigrowali do Stanów Zjednoczonych. W 1950 roku w Jordanville założono seminarium duchowne, którego absolwenci niosą posługę duszpasterską w różnych miejscowościach Ameryki Północnej. Mnisi z Jordanville określają się jako kontynuatorzy tradycji monastycznych Ławry Poczajowskiej. Od 1947 roku prowadzą bardzo aktywną działalność wydawniczą. Wydają pisma ,,Prawosławnaja Ruś” i ,,Orthodox Life”. Na przestrzeni prawie osiemdziesięciu lat ukazało się ponad pięćset pozycji książkowych. Obecnie wydawnictwo św. Hioba Poczajowskiego, publikuje prawosławną literaturę przede wszystkim w języku angielskim, docierając do szerokiego grona czytelników na całym świecie.
O. Gieorgij Łatuszka, od ponad trzydziestu lat proboszcz soboru katedralnego św. św. Piotra i Pawła w Mińsku. Od 1994 roku pełni funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Biblijnej Białoruskiej Cerkwi Prawosławnej do spraw przekładu Pisma Świętego na język białoruski. Założyciel cerkiewnego wydawnictwa, które jako jedyne na Białorusi publikuje literaturę prawosławną w języku białoruskim. Dotychczas ukazał się Nowy Testament, tekst Liturgii, wieczerni, molebna, panichidy, sakramentu chrztu, ślubu, jak również prawosławny modlitewnik. Opublikowano żywoty świętych ziemi białoruskiej, monografie związane z historią Cerkwi prawosławnej na Białorusi i kalendarze cerkiewne z dodatkami tematycznymi. Sobór św. św. Piotra i Pawła stał się pierwszą świątynią na Białorusi, w której od 1999 roku z błogosławieństwa metropolity Filareta zaczęto regularnie odprawiać Liturgię w języku białoruskim, najpierw raz w miesiącu, a następnie w każdą sobotę. Wprowadzenie języka białoruskiego do praktyki liturgicznej przyczyniło się do głębszego zrozumienia przez wiernych prawosławnej Liturgii. Przy soborze działa kilka bractw cerkiewnych, cztery chóry parafialne, wydawana jest parafialna gazeta, a także prowadzona jest współpraca z prawosławnymi Białorusinami zamieszkującymi w różnych państwach świata. Dzięki oddanej pracy duszpasterskiej o. Gieorgija sobór katedralny stał się nie tylko ważnym ośrodkiem prawosławnego życia religijnego na Białorusi, ale także zapoczątkował powstanie między innymi monasteru św. Elżbiety w Mińsku i monasteru Wprowadzenia do świątyni Bogarodzicy w Boguszach. Duchowny wychował wielu diakonów i kapłanów, którzy z wielką odpowiedzialnością, starannością i aktywnością niosą swą posługę w wielu parafiach na Białorusi.
Stefan Dudra, profesor Uniwersytetu Zielonogórskiego, doktor habilitowany nauk humanistycznych w zakresie historii. Kierownik Pracowni Badań nad Mniejszościami Narodowymi i Wyznaniowymi. Autor, współautor i redaktor ponad dwustu publikacji, w tym ośmiu monografii. Najważniejsze książki: „Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w obszarze polityki wyznaniowej oraz polityki narodowościowej Polski Ludowej i III Rzeczypospolitej”, „Metropolita Dionizy (Waledyński) 1876-1960”, „Cerkiew w diasporze. Z dziejów prawosławnej diecezji wrocławsko-szczecińskiej”, „Kościół prawosławny na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski po II wojnie światowej”. Artykuły publikował m.in. w czasopismach: „Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne”, „Studia Zachodnie”, „Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa”, „Cerkiewny Wiestnik”, „Przegląd Narodowościowy-Review of Nationalities”, „Acta Historica Neosoliensia”, „Limes. Studia i materiały z dziejów Europy Środkowo-Wschodniej”. W 2005 roku nagrodzony Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Redaktor naczelny czasopisma „Przegląd Narodowościowy-Review of Nationalities”, współredaktor „Rocznika Prawosławnej Diecezji Wrocławsko-Szczecińskiej”, członek Rady Naukowej „Forum Historyczno-Społeczne”. Od 2014 roku Członek Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych. Od 2020 roku członek Zarządu i Rady Naukowej The Swedish Institute for Strategic Studies and Academic Research w Sztokholmie.
Bractwo Cerkiewne Trzech Świętych Hierarchów Bazylego Wielkiego, Grzegorza Teologa i Jana Złotoustego w Białymstoku, powstało w 1998 roku z błogosławieństwa ówczesnego arcybiskupa białostockiego i gdańskiego Sawy. Od dwudziestu pięciu lat prowadzi wieloaspektową działalność związaną z życiem Cerkwi. Od początku opiekę duchową sprawuje archimandryta Hiob z monasteru w Supraślu, a funkcję przewodniczącego pełni Sławomir Nazaruk aktywny społecznik, wybierany do gremiów samorządowych, do rady miejskiej, a obecnie do sejmiku wojewódzkiego. Bractwo organizuje regularne spotkania poświęcone tematyce duchowej, modlitewne rekolekcje, a także wyjazdy do świętych miejsc w kraju i za granicą. Reaktywowało piesze pielgrzymki do Piatienki w parafii Topolany, których początki sięgają 1929 roku. Działalność Bractwa obejmuje również pomoc charytatywną poprzez prowadzenie zbiórek dla potrzebujących m.in. na Ukrainie, w Libanie, Ziemi Świętej, a także dzieciom z domu dziecka w Pieczorach. Organizowane są także spotkania świąteczne dla samotnych, choinki dla dzieci z najuboższych rodzin, podopiecznych domu pomocy społecznej. Prowadzona jest również działalność wydawnicza w postaci broszury „Swiatootieczeskij Listok”, w którym zamieszczane są wartościowe teksty dotyczące prawosławnej duchowości.
Andrzej Charyło
fot. Jarosław Charkiewicz