Posiedzenia Rady w sprawie Łupaszki, kolejne uchwały o nadaniu, odwołaniu patronatu, zaskarżeniu decyzji wojewody przebiegały w atmosferze kłótni i wzajemnych oskarżeń. Radnych PiS nie przekonały argumenty, że Szendzielorz – dowódca V Wileńskiej Brygady Armii Krajowej – jest odpowiedzialny za zbrodnie dokonane przez jego podkomendnych. W czerwcu 1944 roku na Wileńszczyźnie, co udowodnił historyk Paweł Rokicki w wydanych przez IPN publikacjach, z rokazu „Łupaszki” zabito około 70 osób. Ponad połowa z tej liczby to kobiety i dzieci. Z kolei na Białostocczyźnie dowodzony przez Błażejewicza „Zygmunta” pododdział „Łupaszki” spalił wsie Wiluki i Potokę, zabijając pięciu jej mieszkańców. Troje dzieci Marii Gierasimczuk, Mikołaj (lat 10), Nina (lat 8), Eugenia (lat 6) zginęły w płomieniach. Od poparzeń zmarł inny mieszkaniec wsi, Michal Gierasimczuk.
– Mówiąc wprost „Łupaszka” – stwierdził w czasie dyskusji o nadaniu patronatu Karol Mastelarz z Komitetu Truskolaskiego – jako dowodzący został obarczony odpowiedzialnością za śmierć 67 cywilów. To była akcja odwetowa, wykonana wbrew rozkazowi ówczesnego dowódcy wileńskiej AK. Po co dziś zaogniać stosunki z Litwinami? To nasi sąsiedzi.
Swój sprzeciw zgłaszali także radni (w poprzedniej Radzie było ich dwóch) z Forum Mniejszości Podlasia.
– Jak możemy nazywać, honorować „Łupaszkę”, który ma na rękach krew dzieci, ojców, naszych ludzi? – pytał Stefan Nikiciuk.
Przeciwny honorowaniu „Łupaszki” był prezydent Białegostoku Tadeusz Truskolaski. – Radni Prawa i Sprawiedliwości, nazywając tę ulicę wbrew mniejszości, zwyczajnie tę mniejszość zignorowali, a nawet wręcz obrazili – stwierdził na antenie Radia Białystok
Po zainstalowaniu tablic z napisami nowej nazwy ulicy naklejano na nich napisy „zbrodniarz”, a na płocie stojącym wzdłuż ulicy namalowano „miejsce zbrodniarza jest na śmietniku historii. „Łupaszka” to ludobójca”. Po zamalowaniu napisy pojawiły się ponownie.
W wyborach samorządowych, w październiku 2018 roku większość w Radzie Miasta Białegostoku zdobyła Koalicja Obywatelska, którą współtworzyli prawosławni kandydaci z Forum Mniejszości Podlasia. Wszyscy – pięć osób – zdobyli mandaty. I to z ich inicjatywy Rada, po burzliwej dyskusji – trzynaście głosów „za”, dwanaście „przeciw” – zmieniła nazwę ulicy na „Podlaską”.
– Już na etapie kampanii wyborczej – stwierdziła Joanna Misiuk – obiecaliśmy wyborcom, że zmienimy tę ulicę. Po wyborach podjęliśmy szereg działań wewnątrz Koalicji Obywatelskiej, dążąc do tej zamiany. Było to bardzo trudne. Okazało się, że nie wszyscy koalicjanci chcą nas poprzeć. Jak jednak widać, jesteśmy skuteczni. Rada przegłosowała uchwałę, usuwającą z przestrzeni publicznej Białegostoku tę ulicę.
Zastępca prezydenta Białegostoku dr Adam Musiuk tak skomentował: – Zawsze mówiłem, że w Białymstoku powinny być tylko takie nazwy ulic, które łączą, a nie dzielą. I jako nadzorujący Departament Geodezji, a więc ten który przygotowuje uchwały dotyczące nazewnictwa ulic, zasady tej przestrzegam. Nawet nie rozstrzygając po której stronie jest racja – tym niech się zajmą historycy – uważam, że obecność nazwy, która jest nie do zaakceptowania dla prawosławnych mieszkańców Białegostoku, jest niedopuszczalna. Dlatego też, tak jak obiecaliśmy naszym wyborcom, tę nazwę zmieniliśmy. Uważam, że to ważne abyśmy reprezentowali prawosławnych i stawali w obronie prawosławnej wrażliwości. Taki cel mi przyświecał. Chciałbym też podkreślić duże zaangażowanie prezydenta Tadeusza Truskolawskiego. Przez cały czas prawosławni radni czuli jego wsparcie.
Decyzja Rady wywołała, także poza Białymstokiem, falę krytyki. Protestowała Młodzież Wszechpolska, zamieszczając na twitterze „Czerwoną listę hańby” z nazwiskami radnych głosujących za zmianą nazwy ulicy. „Zdrajcy”, „czerwona zaraza”, „sprzedajne dz…ki” – to tylko przykładowe epitety z wylanego na radnych KO internetowego hejtu. W mediach, także ogólnopolskich, pojawiło się dużo, w większości krytycznych wobec decyzji Rady i wychwalających „Łupaszkę” jako „bohatera bez skazy”, opinii.
W tej sytuacji nie była zaskoczeniem decyzja mianowanego przez PiS wojewody podlaskiego Bohdana Paszkowskiego, który rozstrzygnięciem nadzorczym stwierdził nieważność uchwały zmieniającej nazwę ulicy. Swoją decyzję wojewoda uzasadniał formalnymi uchybieniami przy jej podejmowaniu.
(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w E-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)
Eugeniusz Czykwin
