W aglomeracji stolicy Francji, nad Sekwaną, istnieją dwie gruzińskie wspólnoty prawosławne. Pierwsza z nich, parafia św. Nino, została założona w 1929 roku, a jej pierwszym proboszczem był archimandryta św. Grzegorz (Peradze). Po osiemdziesięciu latach, w 2009 roku, powstała druga parafia, św. Tamary. Prawosławne świątynie są miejscem życia religijnego i kulturalnego. Odwiedziłem je ze znajomymi Gruzinami podczas pobytu w Paryżu.
Przybycie Gruzinów do Francji na początku XX wieku było związane z klęską gruzińskiego ruchu niepodległościowego w 1921 roku. Swą ojczyznę opuścili wówczas liczni uchodźcy, którzy uciekali przed napaścią ze strony wojsk bolszewickich. Tysięczna społeczność gruzińskich emigrantów osiedliła się w Leuville-sur-Orge. W 1922 roku założono Stowarzyszenie Gruzińskie we Francji, działające w Paryżu do dziś. Jego celem jest m.in. jednoczenie Gruzinów mieszkających we Francji w celu utrzymania kultury gruzińskiej i jej tradycji, rozpowszechniania gruzińskiej historii i języka, a także wzajemna pomoc materialna, moralna i intelektualna.
Prawosławna parafia św. Nino w Paryżu powstała w 1929 roku z inicjatywy komitetu założycielskiego. W jego skład wchodzili książę Swanetii Ilamaz Dadeszkeliani, sekretarz poselstwa Republiki Gruzji we Francji Josef Kemularia i inżynier Levan Zurabiszwili, ojciec obecnej prezydent Gruzji Salome Zurabiszwili. Ideę utworzenia prawosławnej wspólnoty poparł były minister spraw zagranicznych Akaki Czchenkeli. Na patronkę nowej parafii wybrano św. Ninę, oświecicielkę Gruzji, równą apostołom, żyjącą na przełomie III i IV wieku, która przyczyniła się w znaczącym stopniu do przyjęcia chrześcijaństwa przez Gruzję w 337 roku.
Gruzińska wspólnota prawosławna w Paryżu od początku swojego istnienia pozostaje w jurysdykcji patriarchatu konstantynopolitańskiego. Zgodnie ze swym statutem utrzymuje jednocześnie stałą łączność duchową z Cerkwią gruzińską i jej zwierzchnikiem. Początkowo parafia nie posiadała swojego stałego duchownego, a nabożeństwa sprawowano nieregularnie w różnych miejscach w wynajmowanych pomieszczeniach. Złożono propozycję młodemu uczonemu Grzegorzowi Peradze, aby został duchownym, ale odmówił. Miał poważny dylemat, związany z pragnieniem prowadzenia dalszej pracy naukowo-badawczej i potrzebą Cerkwi gruzińskiej oraz jej wiernych, aby przyjął święcenia kapłańskie. Ostatecznie w czasie ciężkiej choroby w okresie świąt Bożego Narodzenia w 1930 roku, znajdując się na granicy śmierci, postanowił objąć opieką duszpasterską paryską parafię. Grzegorz (Peradze) otrzymał święcenia kapłańskie 25 maja 1931 roku w greckim soborze katedralnym św. Stefana w Paryżu. Mianowano go wówczas proboszczem parafii św. Nino, gdzie 31 maja 1931 roku sprawował swoją pierwszą Liturgię. Była to wówczas jedyna poza krajem gruzińska wspólnota prawosławna. Stolica Francji stała się w tamtym okresie głównym ośrodkiem emigrantów z Gruzji i siedzibą rządu emigracyjnego. O. Grzegorz zamierzał skupić wokół parafii duchowe siły wygnańców z ojczyzny. Dla dobra parafii zrezygnował z wykładów na Uniwersytecie w Bonn i jedynie okazjonalnie wykładał w Oxfordzie i Paryżu. Nie zaprzestał jednak całkowicie pracy naukowej i badawczej. W 1931 roku przy parafii św. Nino rozpoczął publikowanie rocznika naukowego „Dżwari wazisa”, czyli „Krzyż z winnej latorośli”.
Duchowny opiekował się parafią nawet wtedy, gdy w 1933 roku przyjął zaproszenie metropolity warszawskiego i całej Polski Dionizego do Warszawy w charakterze profesora patrologii i zastępcy kierownika seminarium tegoż przedmiotu w Studium Teologii Prawosławnej Uniwersytetu Warszawskiego. Miał zagwarantowaną niezależność hierarchiczną od Cerkwi w Polsce, a także możliwość opieki nad parafią św. Nino w Paryżu. W uznaniu jego zasług dla nauki i organizacji życia religijnego emigracji gruzińskiej w Europie Zachodniej, 5 stycznia 1934 roku podniesiono go do godności archimandryty. Św. Grzegorz Peradze niósł posługę duszpasterską w paryskiej wspólnocie aż do wybuchu drugiej wojny światowej.
Kolejnym proboszczem parafii św. Nino był w latach 1943-1949 o. Nicolas Zabachidze. Następnie przez prawie czterdzieści lat tę funkcję pełnił o. Eliasz Melia, który był wykładowcą Instytutu Teologii Prawosławnej św. Sergiusza w Paryżu, a także duchowym autorytetem dla znaczącej liczby Gruzinów na emigracji. Po jego śmierci w 1988 roku następcą został o. Gabriel Henry, a nieco później archimandryta Methodious Alexiou. Od 1993 roku proboszczem parafii św. Nino jest o. Arczil Dawriszaszwili, urodzony we Francji, który święcenia kapłańskie otrzymał w grudniu 1992 roku w soborze katedralnym św. Stefana w Paryżu.
(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w e-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)
Andrzej Charyło, fot. autor
