Tegoroczne święto ku czci Supraskiej Ikony Matki Bożej w monasterze w Supraślu miało szczególny charakter, gdyż przed Liturgią dokonano uroczystego poświęcenia ikonostasu w cerkwi Zwiastowania Najświętszej Bogarodzicy. W tym roku mija czterdzieści lat od udzielenia zgody przez wojewodę białostockiego i wojewódzkiego konserwatora zabytków na odbudowę zniszczonej głównej świątyni monasteru. Ponadto rok 2023 został ustanowiony rokiem Kodeksu Supraskiego w województwie podlaskim w związku z ważnymi rocznicami – tysiącleciem jego powstania, pięćsetleciem przybycia do monasteru supraskiego i dwustuleciem odkrycia w bibliotece supraskiej.
Tegoroczne uroczystości w monasterze w Supraślu w dniach 9-10 sierpnia zgromadziły tłumy wiernych, z których część przybyła w tradycyjnie organizowanych pielgrzymkach, pieszej z Białegostoku, kajakowej z Gródka i autokarowej z Warszawy z Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego.
W przeddzień święta na ołtarzu polowym całonocnemu czuwaniu przewodniczył arcybiskup białostocki i gdański Jakub, któremu asystowali arcybiskupi wrocławski i szczeciński Jerzy, bielski Grzegorz oraz biskupi łódzki i poznański Atanazy, hajnowski Paweł, supraski Andrzej, siemiatycki Warsonofiusz, a także licznie zgromadzeni duchowni.
Po nabożeństwie odczytano regułę modlitewną przed Eucharystią, następnie odsłużono akatyst przed Supraską Ikoną Bogarodzicy i akatyst za zmarłych przy grobie arcybiskupa Mirona. Pierwszą Liturgię sprawowano w cerkwi św. Jana Teologa, drugą w cerkwi Zwiastowania Bogarodzicy, a trzecią na ołtarzu polowym, przed rozpoczęciem której dokonano poświęcenia ikonostasu w głównej świątyni monasteru.
Arcybiskup białostocki i gdański Jakub odczytał modlitwę: „Panie Boże nasz, (…) Stwórco i Twórco wszystkich stworzeń widzialnych i niewidzialnych (…). W spełnieniu czasów posłałeś Jednorodzonego Twego Syna, Pana naszego Jezusa Chrystusa, zrodzonego z niewiasty zawsze Dziewicy Marii, który przyjął postać sługi i był nam podobnym, i podobieństwo swego przeczystego obrazu przedstawił przez przyłożenie do swego Boskiego Oblicza chusty i posłał je królowi Edessy Abgarowi, przez co uleczył go z choroby, i wszystkim do przedstawienia tego przychodzącym i z wiarą kłaniającym się dał niezliczone uleczenia i wiele cudownych łask. Przeto i my, najłaskawszy i szczodry Władco, przedkładamy Tobie te ikony umiłowanego Twego Syna na pamiątkę zbawczego wcielenia i wszystkich sławnych Jego cudów, cierpień, ukrzyżowania, śmierci, sławnego zmartwychwstania, na niebiosa wstąpienia i wszystkich Jego czynów, które na ziemi gdy jako człowiek zjawił się okazał rodzajowi ludzkiemu, a o których jasno opowiada nam Boska Ewangelia. Także przedkładamy ikony Przeczystej Jego Matki jako czcigodniejszej i wyższej od wszystkich stworzeń, a przed Tobą najmilszej orędowniczki naszej, a także ikony aniołów i proroków, apostołów głoszących Boga, męczenników i biskupów, sprawiedliwych i wszystkich świętych jako tych, których sobie upodobałeś, sług wiernych i przyjaciół, a Twoich prawdziwych obrazów nie ubóstwiamy, lecz wiemy, że cześć oddawana obrazowi odnosi się do Praobrazu i dlatego w tej świętej świątyni przedłożyliśmy je przed Twoim Majestatem, i gorliwie przypadając do Ciebie modlimy się: Wejrzyj miłosiernie na nas i na te ikony, (…) ześlij nań Twoje niebiańskie błogosławieństwo i łaskę Najświętszego Ducha, pobłogosław te ikony i poświęć, daj im moc uzdrawiania i odpędzania wszelkich zakusów diabelskich, napełnij je błogosławieństwem, mocą i siłą, które obficie wylałeś na ów święty nie ręką ludzką uczyniony obraz przez dotknięcie najświętszego i najczystszego Boskiego Oblicza Jednorodzonego Twego Syna, aby mocą i cudami działały ku umocnieniu wiary prawosławnej i zbawieniu Twego ludu. Wszystkich zaś przed tymi ikonami kłaniających się Tobie i Jednorodzonemu Twemu Synowi, i Życiodajnemu Twemu Duchowi, i gorliwie z wiarą modlących się i proszących o miłosierdzie, świętych zaś jako Twoich wiernych sług i szczerych przyjaciół, w których imię przyjmowano podaną czarę wody studziennej i zapłatę proroków, sprawiedliwych lub uczniów obiecałeś miłosiernie odpłacić, jako orędowników przed Tobą w biedach, potrzebach i nieszczęściach na wszystkie ich ikony spoglądających, z wiarą przyzywających, błagania, modlitwy i gorliwe prośby usłysz i z Twojej miłosiernej przyjaźni do człowieka daj na odpuszczenie grzechów i uczyń godnymi otrzymania łaski”.
Nowy ikonostas w cerkwi Zwiastowania Bogarodzicy jest próbą rekonstrukcji pierwszego ikonostasu z XVI wieku. Prace, trwające kilka lat, szczegółowo nadzorowała komisja składająca się ze specjalistów z dziedziny historii sztuki i konserwacji zabytków. Drewniane ornamenty ikonostasu wykonał rzeźbiarz Oleh Belc z Poczajowa.
Monumentalny, wspaniały ikonostas składa się z czterech rzędów, w których znajduje się trzydzieści dziewięć ikon o łącznej powierzchni pięćdziesięciu czterech metrów kwadratowych. Zostały one napisane przez Joannę i Jarosława Jakimczuków z Bielska Podlaskiego, absolwentów Instytutu Teologii Prawosławnej św. Sergiusza w Paryżu. Ikonografowie na przestrzeni wielu lat zrealizowali różne zamówienia ze strony monasteru. Napisali m.in. ikonę Zwiastowania Bogarodzicy nad wejściem do głównej cerkwi i wykonali polichromię w cerkwi św. Jana Teologa.
W pierwszym rzędzie ikonostasu znajdują się ikony największe, dwumetrowej wielkości, Chrystusa, Bogarodzicy, Zwiastowania i św. apostoła Jana Teologa. Na królewskich wrotach przedstawiona jest scena Zwiastowania i postaci czterech ewangelistów, a nad nimi ikona Eucharystii Apostołów. Pod ikonami pierwszego rzędu umieszczono okręgi, w które wpisano tekst w języku cerkiewnosłowiańskim, będącą tradycyjnym zapisem kronikarskim, informację, że cerkiew Zwiastowania została zbudowana staraniem marszałka Wielkiego Księstwa Litewskiego Aleksandra Chodkiewicza przy biskupie smoleńskim Józefie Sołtanie, zburzona i odbudowana.
Drugi rząd ikonostasu przedstawia „Deesis”, czyli Chrystusa w otoczeniu Bogarodzicy i św. Jana Chrzciciela, a także św. św. archaniołów Gabriela i Michała, św. św. apostołów Piotra i Pawła, św. Bazylego Wielkiego, św. Jana Złotoustego, św. św. Antoniego i Teodozjusza Pieczerskich oraz św. św. Borysa i Gleba. W trzecim rzędzie znajdują się ikony Zmartwychwstania Chrystusa, dwunastu wielkich świąt, Chrystusa nauczającego w świątyni oraz Wskrzeszenia Łazarza. W czwartym rzędzie umieszczono ikonę Bogarodzicy „Znak” w otoczeniu króla Salomona, św. św. proroków Dawida, Jeremiasza i Izajasza.
(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w e-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)
Andrzej Charyło, fot. autor
Anna Radziukiewicz
