Kapituła Nagrody Księcia Konstantego Ostrogskiego, obradująca 20 stycznia po raz 35. pod kierunkiem Eugeniusza Czykwina, redaktora naczelnego „Przeglądu Prawosławnego”, przyznała nagrody za wybitne osiągnięcia w dziedzinie rozwoju duchowości, myśli i kultury prawosławnej oraz działania na rzecz jednoczenia chrześcijan. Nagrodzono już około stu pięćdziesięciu osób i instytucji z wielu krajów i kilku kontynentów, w tym hierarchów, teologów, muzyków, ikonografów, pisarzy, architektów, slawistów, historyków. W tym roku laureatami zostali:
Fundacja Oikonomos i Akademia Supraska. Fundacja Oikonomos została założona przez diecezję białostocko-gdańską, reprezentowaną przez arcybiskupa Jakuba, a także przez prof. Andrzeja Łapkę i prof. Joanicjusza Nazarkę 10 września 2003 roku. Głównym jej celem był remont odzyskanych w 1996 roku budynków monasteru w Supraślu, ich rewitalizacja i zaadaptowanie do nowej działalności. Decyzją zarządu Fundacji dnia 16 września 2004 roku utworzono podległą jej Akademię Supraską, której misją jest pielęgnowanie, rozwój i upowszechnianie tradycji, wartości i duchowości prawosławia jako źródła odpowiedzi na wyzwania współczesności, wspieranie działalności badawczej i edukacyjnej w zakresie wschodniej tradycji chrześcijańskiej, popularyzacja wiedzy o prawosławiu w Polsce i na świecie, rozwój współpracy międzynarodowej i krajowej z innymi instytucjami i organizacjami o podobnych celach. W ciągu dwudziestu lat zorganizowano osiemnaście dużych konferencji i sympozjów o szerokiej tematyce, wydano ponad sześćdziesiąt publikacji (w tym czternaście Latopisów Akademii Supraskiej), przygotowano trzydzieści wystaw. Zrealizowano dziewięćdziesiąt projektów z myślą o dzieciach i młodzieży m.in.: warsztaty radiowe, filmowe, fotograficzne, animacji poklatkowej, plastyczno-ikonograficzne, śpiewu białego, teatralne, inwentaryzacyjne i digitalizacyjne. Zorganizowano koncerty muzyki cerkiewnej, ludowej, a także festiwal cerkiewnego dzwonienia. Sfinansowano digitalizację i konserwację ksiąg z parafii św. Mikołaja w Białymstoku, a ze środków 1% ufundowano wyposażenie studia diecezjalnego Radia Orthodoxia. Fundacja Oikonomos zrealizowała wiele działań w ramach obchodów Roku Kodeksu Supraskiego 2023 w województwie podlaskim. Była współwydawcą, powstałego tysiąc lat temu na terytorium Bułgarii, unikalnego rękopisu w przekładzie z języka starocerkiewnosłowiańskiego na polski. To pierwsze w świecie tłumaczenie Kodeksu na język współczesny narodowy.
Monaster Świętej Trójcy w Jordanville i Wydawnictwo św. Hioba Poczajowskiego. To jeden z najważniejszych ośrodków prawosławnego życia monastycznego w Stanach Zjednoczonych, założony w 1930 roku. Inicjatorem powstania męskiego monasteru w stanie Nowy Jork był hieromnich Pantelejmon (Niżnik) i jego duchowy uczeń, psalmista Jan Kołos, pochodzący ze Świryd z okolic Bielska Podlaskiego. Po drugiej wojnie światowej dołączyli do nich mnisi, którzy wraz z drukarnią z Ławry Poczajowskiej z monasteru św. Hioba Poczajowskiego we wsi Ladomirová na Słowacji, przez Monachium, emigrowali do Stanów Zjednoczonych. W 1950 roku w Jordanville założono seminarium duchowne, którego absolwenci niosą posługę duszpasterską w różnych miejscowościach Ameryki Północnej. Mnisi z Jordanville określają się jako kontynuatorzy tradycji monastycznych Ławry Poczajowskiej. Od 1947 roku prowadzą bardzo aktywną działalność wydawniczą. Redagują pisma ,,Prawosławnaja Ruś” i ,,Orthodox Life”. Na przestrzeni prawie osiemdziesięciu lat ukazało się ponad pięćset pozycji książkowych. Obecnie wydawnictwo św. Hioba Poczajowskiego, publikuje prawosławną literaturę przede wszystkim w języku angielskim, docierając do szerokiego grona czytelników na całym świecie.
O. Gieorgij Łatuszka, od ponad trzydziestu lat proboszcz soboru św. św. Piotra i Pawła w Mińsku. Od 1994 roku pełni funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Biblijnej Białoruskiej Cerkwi Prawosławnej do spraw przekładu Pisma Świętego na język białoruski. Założyciel cerkiewnego wydawnictwa, które jako jedyne na Białorusi publikuje literaturę prawosławną w języku białoruskim. Dotychczas ukazał się Nowy Testament, tekst Liturgii, wieczerni, molebna, panichidy, sakramentu chrztu, ślubu, jak również prawosławny modlitewnik. Opublikowano żywoty świętych ziemi białoruskiej, monografie związane z historią Cerkwi prawosławnej na Białorusi i kalendarze cerkiewne z dodatkami tematycznymi. Sobór św. św. Piotra i Pawła stał się pierwszą świątynią na Białorusi, w której od 1999 roku z błogosławieństwa metropolity Filareta zaczęto regularnie odprawiać Liturgię w języku białoruskim, najpierw raz w miesiącu, a następnie w każdą sobotę. Wprowadzenie języka białoruskiego do praktyki liturgicznej przyczyniło się do głębszego zrozumienia przez wiernych prawosławnej Liturgii. Przy soborze działa kilka bractw cerkiewnych, cztery chóry parafialne, ukazuje się parafialna gazeta, a także prowadzona jest współpraca z prawosławnymi Białorusinami, zamieszkującymi w różnych państwach świata. Dzięki oddanej pracy duszpasterskiej o. Gieorgija sobór stał się nie tylko ważnym ośrodkiem prawosławnego życia religijnego na Białorusi, ale także zapoczątkował powstanie między innymi monasteru św. Elżbiety w Mińsku i monasteru Wprowadzenia do świątyni Bogarodzicy w Boguszach. Duchowny wychował wielu diakonów i kapłanów, którzy z wielką odpowiedzialnością, starannością i aktywnością niosą swą posługę w parafiach na Białorusi.
Stefan Dudra, profesor Uniwersytetu Zielonogórskiego, doktor habilitowany nauk humanistycznych w zakresie historii. Kierownik Pracowni Badań nad Mniejszościami Narodowymi i Wyznaniowymi. Autor, współautor i redaktor ponad dwustu publikacji, w tym ośmiu monografii. Najważniejsze książki: „Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w obszarze polityki wyznaniowej oraz polityki narodowościowej Polski Ludowej i III Rzeczypospolitej”, „Metropolita Dionizy (Waledyński) 1876-1960”, „Cerkiew w diasporze. Z dziejów prawosławnej diecezji wrocławsko-szczecińskiej”, „Kościół prawosławny na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski po II wojnie światowej”. Artykuły publikował m.in. w czasopismach: „Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne”, „Studia Zachodnie”, „Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa”, „Cerkiewny Wiestnik”, „Przegląd Narodowościowy-Review of Nationalities”, „Acta Historica Neosoliensia”, „Limes. Studia i materiały z dziejów Europy Środkowo-Wschodniej”. W 2005 roku nagrodzony Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Redaktor naczelny czasopisma „Przegląd Narodowościowy-Review of Nationalities”, współredaktor „Rocznika Prawosławnej Diecezji Wrocławsko-Szczecińskiej”, członek Rady Naukowej „Forum Historyczno-Społeczne”. Od 2014 roku Członek Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych. Od 2020 roku członek Zarządu i Rady Naukowej The Swedish Institute for Strategic Studies and Academic Research w Sztokholmie.
Bractwo Cerkiewne Trzech Świętych Hierarchów Bazylego Wielkiego, Grzegorza Teologa i Jana Złotoustego w Białymstoku, powstało w 1998 roku z błogosławieństwa ówczesnego arcybiskupa białostockiego i gdańskiego Sawy. Od dwudziestu pięciu lat prowadzi wieloaspektową działalność związaną z życiem Cerkwi. Od początku opiekę duchową sprawuje archimandryta Hiob z monasteru w Supraślu, a funkcję przewodniczącego pełni Sławomir Nazaruk, aktywny społecznik, wybierany do gremiów samorządowych, do rady miejskiej, a obecnie do sejmiku wojewódzkiego. Bractwo organizuje regularne spotkania poświęcone tematyce duchowej, modlitewne rekolekcje, a także wyjazdy do świętych miejsc w kraju i za granicą. Reaktywowało piesze pielgrzymki do Piatienki w parafii Topolany, których początki sięgają 1929 roku. Działalność Bractwa obejmuje również pomoc charytatywną poprzez prowadzenie zbiórek dla potrzebujących m.in. na Ukrainie, w Libanie, Ziemi Świętej, a także dzieciom z domu dziecka w Pieczorach. Organizowane są także spotkania świąteczne dla samotnych, choinki dla dzieci z najuboższych rodzin, podopiecznych domu pomocy społecznej. Prowadzona jest również działalność wydawnicza w postaci broszury „Swiatootieczeskij Listok”, w którym zamieszczane są wartościowe teksty dotyczące prawosławnej duchowości.
Andrzej Charyło
fot. Jarosław Charkiewicz
