Zjednoczone Emiraty Arabskie, położone na Bliskim Wschodzie nad Zatoką Perską i Omańską, są jednym z najszybciej rozwijających się i najbogatszych krajów na świecie. Kilkadziesiąt lat temu był to biedny, pustynny region na północno-wschodnim skrawku Półwyspu Arabskiego, rzadko odwiedzany przez obywateli innych państw. Wraz z odkryciem ogromnych złóż ropy naftowej w latach 50. XX wieku nastąpił dynamiczny rozwój miejscowej gospodarki i turystyki. W momencie powstania tego państwa w 1971 roku liczba jego ludności wynosiła jedynie około dwustu tysięcy, natomiast w latach osiemdziesiątych XX wieku szybko zwiększyła się z jednego do dwóch milionów. Obecnie kraj, składający się z siedmiu federalnych emiratów (Abu Zabi, Dubaj, Szardża, Adżman, Umm al-Kajwajn, Ras al-Chajma i Fudżajra), liczy ponad dziesięć milionów mieszkańców, spośród których około stu tysięcy to wyznawcy prawosławia. Bezpośredni lot z Warszawy do Dubaju trwa niespełna sześć godzin.
Początki chrześcijaństwa na terenach dzisiejszych Zjednoczonych Emiratów Arabskich (ZEA) związane są z ewangelizacyjną działalnością na Bliskim Wschodzie św. apostoła Tomasza w pierwszym wieku. W czwartym i piątym stuleciu nastąpiła silna chrystianizacja plemion arabskich. W czasach przed pojawieniem się islamu ludność wschodniej Arabii składała się między innymi ze schrystianizowanych Arabów i asyryjskich chrześcijan. Rozmawiali oni przede wszystkim po aramejsku, natomiast językiem liturgicznym był syryjski. Od siódmego wieku nastąpiła intensywna islamizacja, która ogarnęła swym zasięgiem nie tylko Półwysep Arabski, lecz także Syrię, Palestynę, Mezopotamię, Armenię, Persję, Cypr, Afrykę Północną i Azję Środkową.
Chrześcijanie w ZEA stanowią obecnie około czternastu procent mieszkańców, spośród których jeden procent to prawosławni. W państwie w znaczącym stopniu dominuje islam, a wyznania chrześcijańskie nie są oficjalnie uznawane, natomiast panuje tam wolność kultu i uzewnętrzniania przekonań religijnych. Chrześcijanom nie wolno poślubiać muzułmańskich kobiet, a religia chrześcijańska nie może być nauczana w szkołach publicznych. Sprzedaż i dystrybucja materiałów o tematyce religijnej nie jest w żaden sposób ograniczana, lecz istnieje zakaz przyjmowania chrześcijaństwa przez wyznawców islamu. Pomimo tego szacuje się, że każdego roku około dwustu osób ze środowisk muzułmańskich przyjmuje chrześcijaństwo, lecz nie wszyscy spośród nich są obywatelami tego państwa.
Prawosławni w ZEA należą od wieków do kanonicznego terytorium patriarchatu antiocheńskiego. W tej jurysdykcji w 1980 roku założono parafie Zwiastowania Bogarodzicy w Dubaju i św. Mikołaja Cudotwórcy w Abu Zabi, których powstanie zainicjował ówczesny metropolita Bagdadu i Kuwejtu Konstantyn (Papastefanou). W 2014 roku sobór biskupów patriarchatu antiocheńskiego podjął decyzję o utworzeniu prawosławnego egzarchatu w ZEA, na czele którego stanął biskup Gregorios (Khoury). Struktura podlega bezpośrednio patriarsze Antiochii, Syrii, Arabii, Cylicji, Iberii, Mezopotamii i całego Wschodu Janowi X (Jazidżi), który wiosną 2014 roku przybył do ZEA. Podczas swej wizyty poświęcił kamień węgielny pod budowę nowej prawosławnej katedry św. Eliasza w Aby Zabi w dzielnicy al-Musaffah na działce przekazanej przez prezydenta państwa Chalifa ibn Zajid Al Nahajjana. Po kilku latach wzniesiono okazałą świątynię o wysokości 23 metrów, której główna kopuła ma średnicę 10 metrów. Antiocheński patriarcha dokonał uroczystego poświęcenia nowo wybudowanej cerkwi 20 stycznia 2018 roku.
Do ZEA na początku lat 90. ubiegłego stulecia zaczęli masowo przyjeżdżać Rosjanie, którzy z czasem utworzyli dość znaczną diasporę. Na początku XXI wieku pojawiła się potrzeba zorganizowania dla nich wspólnoty parafialnej. W maju 2005 roku przybyła do ZEA pierwsza oficjalna delegacja Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej (RPC) na czele z ówczesnym metropolitą smoleńskim i kaliningradzkim Cyrylem (Gundiajewem), obecnym patriarchą moskiewskim i całej Rusi, podczas której osiągnięto porozumienie z władcą emiratu Szardża w sprawie przydziału działki pod budowę rosyjskiej cerkwi. 27 grudnia tego samego roku Sobór Biskupów RPC w porozumieniu z patriarchatem antiocheńskim ustanowił parafię św. apostoła Filipa, a na jej proboszcza wyznaczono ihumena Aleksandra (Zarkiesziewa). W marcu 2006 roku parafia została oficjalnie zarejestrowana przez urząd miejski Szardży, a w kolejnym miesiącu emir emiratu Szardża Sultan III ibn Muhammad al-Kasimi przekazał rosyjskiej parafii prawosławnej działkę o powierzchni dwóch hektarów pod budowę cerkwi i centrum kulturalno-oświatowego. Projekt budynków wykonał architekt Jurij Kirs z Sankt Petersburga. Początkowo nabożeństwa dla rosyjskiej wspólnoty były sprawowane m.in. w ormiańskiej świątyni w Szardży i antiocheńskiej cerkwi św. Mikołaja w Abu Zabi.
9 września 2007 roku ówczesny przewodniczący wydziału zewnętrznych kontaktów cerkiewnych patriarchatu moskiewskiego, metropolita Cyryl, dokonał poświęcenia kamienia węgielnego, który został wmurowany pod budowę nowej świątyni. W uroczystości wziął udział szejk Isam bin Sagr al-Kasimi. Prace rozpoczęto w sierpniu 2008 roku, a pierwszą Liturgię na miejscu budowy odsłużono na Paschę, 22 kwietnia 2009 roku. Głównym sponsorem wznoszenia świątyni był Jurij Sidorenko, a także miejscowi parafianie. 2 czerwca 2011 roku ukończono budowę cerkwi i na jej kopułach umieszczono pięć złotych krzyży. Może ona pomieścić około dwóch tysięcy wiernych, a jej powierzchnia to 1800 metrów kwadratowych. Rzeźbiony, pozłocony ikonostas wykonano z indyjskiego drewna tekowego. Oficjalne otwarcie pierwszej rosyjskiej świątyni w ZEA miało miejsce 13 sierpnia 2011 roku. Jest to jedyna cerkiew na Półwyspie Arabskim zwieńczona krzyżem.
(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w e-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)
Andrzej Charyło
fot. rus-church.ae, basilica.ro
