Ukazał się dwunasty w serii „Kolory Prawosławia” album, poświęcony wielokulturowości i wielobarwności Cerkwi prawosławnej na świecie. Najnowszy poświęcony został Grecji, dokładniej kontynentalnej części państwa. Wydanie drugiego, „wyspiarskiego”, tomu planowane jest na 2024 rok.
Fotograficzną część albumu poprzedzają trzy teksty – słowa wstępne zwierzchników Cerkwi prawosławnej w Polsce i Greckiej Cerkwi Prawosławnej – metropolity Sawy i arcybiskupa Hieronima II oraz tekst arcybiskupa wrocławskiego i szczecińskiego Jerzego, przedstawiający zarys dziejów prawosławia w Grecji.
Zwierzchnik naszej Cerkwi napisał: „Album przybliża bogate dziedzictwo religijne prawosławia w Republice Greckiej. Około połowy jej obszaru znajduje się w jurysdykcji patriarchatu konstantynopolitańskiego (w szczególności autonomiczna Cerkiew Krety, Święta Góra Atos i archipelag wysp Dodekanez), jednak centralna Grecja podlega bezpośredniej jurysdykcji Greckiej Cerkwi Prawosławnej”. Odnosząc się do stosunków międzycerkiewnych metropolita stwierdził, że „Wzajemne relacje Greckiej Cerkwi Prawosławnej i Cerkwi prawosławnej w Polsce były i są przyjacielskie. Osobiście kilkakrotnie składałem oficjalne wizyty w Grecji. W 2002 roku otrzymałem doktorat honorowy Uniwersytetu Arystotelesa w Salonikach. Naszą Cerkiew w 2003 roku odwiedził też poprzedni zwierzchnik Cerkwi greckiej, arcybiskup Chrystodoulos, który podczas tej wizyty przewodniczył uroczystościom z okazji święta Przemienienia Pańskiego na Świętej Górze Grabarce i został uhonorowany doktoratem honoris causa Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie”.
Arcybiskup Hieronim II poruszył pojęcie piękna, które „pragnie nam objawić sposób, w jaki ziemska rzeczywistość uwalnia się od śmierci i rozkładu oraz uczestniczy w pewnej innej, nieśmiertelnej i niebiańskiej rzeczywistości, nieulegającej rozkładowi i charyzmatycznej, którą jest udział w pięknie Boga i Jego świętych. (…) Taki właśnie jest cel niniejszej publikacji, w której przedstawiane są cerkiewne zabytki Grecji: każda fotograficzna ilustracja jest świadectwem życia liturgicznego i Bożej jedności, a nie świadectwem artystycznej kreatywności czy improwizacji jakiegoś artystycznego geniuszu ani też nie służy interesownym celom artystycznym, nie wyraża rozczłonkowania historii, lecz funkcjonuje w kulcie Bożym w sposób jednoczący. Dla wierzącego ludu znajomość z Chrystusem nie odbywa się za pośrednictwem wspomnień i historycznych retrospekcji, lecz trwale istnieje Święta Liturgia i sakralna sztuka cerkiewna, która zawsze stanowi miarę i kryterium prawosławnego sposobu myślenia i bezpośrednie, namacalne doświadczenie wiary prawosławnych na temat człowieka i zbawienia świata”.
Arcybiskup Jerzy zna Grecję i Cerkiew grecką jak mało kto. Wspaniale włada greką i tam skończył studia. Władyka kreśli najważniejsze etapy w historii greckiej Cerkwi, poczynając od czasów apostolskich, po współczesne. Pisze o świętym apostole Pawle, św. Dionizym Areopagicie – pierwszym biskupie Aten, św. wielkomęczenniku Dymitrze z Tesalonik, św. patriarsze Focjuszu, który „do dziś cieszy się wśród Greków wyjątkową czcią”. Zatrzymuje się na bolesnych okresach w życiu Cerkwi w Grecji związanych z wyprawami krzyżowymi i trwającym kilka wieków tureckim panowaniu. Omawia drogę do autokefalii Cerkwi greckiej i jej współczesnym „specyficznym modelu samodzielności”, najogólniej polegającym na tym, że część terytorium Grecji podlega patriarchatowi konstantynopolitańskiemu, a część Greckiej Cerkwi Prawosławnej. Wyjaśnia, że najwyższym organem administracyjnym Cerkwi greckiej nie jest jej zwierzchnik, jak w innych lokalnych Cerkwiach prawosławnych, lecz Święty Synod, w którym zasiadają po kolei biskupi diecezjalni, a jego przewodniczącym jest każdy kolejny metropolita ateński.
(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w E-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)
Jarosław Charkiewicz
Kolory Prawosławia. Grecja – Kontynent, Warszawska Metropolia Prawosławna, Warszawa 2023, ss. 232.
