W lipcu 2023 roku przez parlamentarzystów z 21 państw zostałem jednogłośnie wybrany prezydentem Międzyparlamentarnego Zgromadzenia Prawosławia (MZP). Dziękując za okazane mi zaufanie, powiedziałem, że moim głównym zadaniem w czasie pełnienia tej zaszczytnej funkcji będzie praca na rzecz zachowania jedności prawosławia. Za tę jedność – stwierdziłem – powinni być odpowiedzialni także ludzie świeccy, w pierwszej kolejności prawosławni politycy. W czasie spotkania delegacji MZP z patriarchą konstantynopolitańskim Bartolomeuszem, której przewodziłem 1 września 2023 roku, poprosiłem patriarchę, by podjął starania, by uczynił „pierwszy krok” służący przywróceniu normalnych stosunków między prawosławnymi. W odpowiedzi patriarcha stwierdził, że nie zamierza zwoływać ogólnoprawosławnego soboru ani synaksy zwierzchników, ponieważ nie ma żadnej chęci poddawać podjętych przez siebie decyzji pod osąd nowej eklezjologii.
Stanowisko patriarchy i rozmowy z greckimi politykami uświadomiły mi, jak głęboki, na dziś bez realnej perspektywy zakończenia, jest rozłam między prawosławną hierarchią. W zaistniałej sytuacji jeszcze bardziej potrzebne, wręcz konieczne, jest podejmowanie inicjatyw służących nawiązywaniu współpracy między prawosławnymi i, szerzej, chrześcijanami w Europie i na świecie. Podjęcie takich działań planowałem po wyborach, w których ubiegałem się o poselski mandat. Posłem nie zostałem i moje przewodniczenie MZP nie będzie kontynuowane.
Między walnymi zgromadzeniami pracami MZP kieruje sekretariat. W dniach 22-24 listopada sekretariat, na zaproszenie przewodniczącego bułgarskiego parlamentu, obradował w Sofii. W pracach uczestniczyli parlamentarzyści z Bułgarii, Cypru, Grecji, Gruzji, Jordanii, Rumunii i Węgier. W przedstawionym przez sekretarza generalnego Maximosa Charakopoulosa sprawozdaniu znalazły się informacje o przedsięwzięciach, zrealizowanych w ciągu ostatnich pięciu miesięcy. Najważniejsze z nich to wizyty delegacji MZP w kongresie USA i parlamencie Finlandii. Tematem rozmów była międzyparlamentarna współpraca służąca obronie i umacnianiu chrześcijańskich wartości w sferach życia publicznego. W czasie wizyt w USA (w Muzeum Biblii) i w Finladii zaprezentowano album „Hagia Sophia. Świątynie Mądrości Bożej w Świecie” – prezentacja polskiej wersji albumu miała miejsce w czasie poświęcenia cerkwi Hagia Sophia w Warszawie 14 maja 2023 roku. Album (dotychczas ukazał się w 12 wersjach językowych) został uhonorowany specjalnym wyróżnieniem przez Akademię Ateńską. Bułgarską wersję albumu z udziałem czołowych bułgarskich slawistów zaprezentowano w cerkwi Hagia Sophia 24 listopada, a prezentację w Niemczech, Macedonii i Australii zaplanowano na pierwsze półrocze 2024 roku.
Międzyparlamentarne Zgromadzenie Prawosławia powstało 30 lat temu. W związku z jubileuszem zaplanowano przeprowadzenie dwóch dużych międzynarodowych konferencji w Atenach i Salonikach. Ich tematy to: „Polityka jako przestrzeń służąca upowszechnianiu wartości chrześcijańskich” i „Międzyparlamentarne Zgromadzenie Prawosławia (1993-2023): w służbie jedności prawosławia”.
Dziękując za okazane mi zaufanie i wybór na prezydenta poinformowałem, że ani ja, ani żaden z prawosławnych kandydatów nie został wybrany do Sejmu i złożyłem rezygnację z pełnienia tej zaszczytnej funkcji. Choć po zgłoszeniu mojej kandydatury uprzedzałem, że w październikowych wyborach mogę nie zdobyć mandatu, to większość, w szczególności ci co odwiedzili Polskę i nasze prawosławne Podlasie, byli przekonani, że jesteśmy zwartą, aktywną społecznością, która będzie chciała mieć swego przedstawiciela w Sejmie i w MZP. Po wysłuchaniu podziękowań za moją pracę w Zgromadzeniu – byłem wśród jego założycieli – poproszono mnie, bym w zaistniałej sytuacji jeszcze do przewidzianego na czerwiec generalnego zgromadzenia pełnił funkcję prezydenta, na co się zgodziłem.
Posiedzenia sekretariatu MZP są też okazją do spotkań i rozmów z władzami, hierarchami Cerkwi państw, w których przebiegają prace. Tak też było w Bułgarii. Rozmawialiśmy z przewodniczącym parlamentu Rosenem Zhelyazkovem, przewodniczącym parlamentarnej komisji Praw Człowieka, Religi i Skarg Obywatelskiej Georgiem Georgievem, w siedzibie Synodu Biskupów Bułgarskiej Cerkwi z metropolitami Grzegorzem z Wielkiego Tyrnowa, Gabrielem z Lovacza, Janem z Warny, Naumem z Ruse, Serafinem z Nevrokopii. W czasie pobytu w Płowdiw mieliśmy możliwość długiej i bardzo pouczającej rozmowy o sytuacji w światowym prawosławiu z metropolitą Mikołajem. W czasie spotkań przekazywałem informację o realizowanych w Polsce, związanych z Rokiem Kodeksu Supraskiego, przedsięwzięciach. Spotykało się to z żywym zainteresowaniem i podziękowaniem.
Jechałem do Sofii pożegnać się ze Zgromadzeniem. Wracałem z prośbą- pytaniem, czy czerwcowe zgromadzenie MZP mogłoby się odbyć w Polsce. Jeśli okaże się to możliwe, z kolegami i przyjaciółmi, z którymi starałem się służyć naszej Cerkwi, na dobre pożegnam się w czerwcu.
Eugeniusz Czykwin, fot. archiwum MZP
