Zmartwychwstania dzień! Rozjaśnijmy twarz, ludy! Pascha, Pańska Pascha! Ze śmierci do życia, i z ziemi do nieba, Chrystus Bóg nas wiedzie, hymn zwycięstwa nucących.
Niebiosa niechaj godnie się weselą i ziemia niech się raduje, niech świętuje świat cały, widzialny i niewidzialny, albowiem Chrystus, radość wieczna, Zmartwychwstał.
Dzisiaj wszystko jasności jest pełne niebo i ziemia i otchłań cała. Niech więc całe stworzenie radośnie świętuje Zmartwychwstanie Chrystusa, w którym się umacnia.
(z kanonu paschalnego)
Zmartwychwstanie Pańskie jest świętem świąt, uroczystością uroczystości. Św. apostoł Paweł w Pierwszym Liście do Koryntian pisał: „A jeżeli Chrystus nie zmartwychwstał daremne jest nasze nauczanie, próżna jest także wasza wiara. (…) Tymczasem jednak Chrystus zmartwychwstał jako pierwszy spośród tych, co pomarli” (1 Kor 15, 14;20).
Ojcowie Cerkwi, którzy na przestrzeni wieków głosili Zmartwychwstałego Chrystusa, za swe odważne, bezkompromisowe działania, mające na celu szerzenie prawdy, dobra i sprawiedliwości, doświadczali wielu przykrości ze strony niegodziwych, zawistnych, złych ludzi. Często byli zsyłani na wygnanie, pozbawiani swych godności, bezpodstawnie oskarżani. Pomimo licznych przeciwieństw i utrapień byli wierni Chrystusowi aż do swej śmierci. Z odwagą i męstwem dawali świadectwo ewangelicznej prawdzie. Wielokrotnie podkreślali w swych licznych dziełach ogromne znaczenie święta Paschy Chrystusowej.
Św. Atanazy Aleksandryjski, żyjący na przełomie III i IV wieku, który z powodu niesprawiedliwych oskarżeń w ciągu trzydziestu lat aż pięciokrotnie był zmuszony do opuszczenia swojej diecezji, a na wygnaniu spędził siedemnaście lat, w swoim Liście paschalnym stwierdzał: „Wspaniałą jest rzeczą, bracia moi, zdążać od jednego święta do drugiego, przechodzić od jednej modlitwy do innej, iść od jednej uroczystości do następnej. Czas, jaki obecnie przeżywamy, niesie nam nowy początek, a mianowicie znajomość tej błogosławionej Paschy, w której Pan został złożony w ofierze. (…) Łaska Boża związana z paschalnymi świętami nie zacieśnia się do jednego okresu, a jej jaśniejący promień nie zna zachodu, lecz zawsze jest gotowy do oświecenia umysłu tych, którzy tego pragną. Łaska ta włada pełną mocą w stosunku do wszystkich, co noszą w sobie rozjaśniony umysł i pochylają się uważnie w dzień i w nocy nad świętymi księgami. Są oni jak człowiek, którego nazwano błogosławionym. (…) Bóg, który ustanowił na początku te święta, pozwala nam teraz co roku je przeżywać. On Syna swojego wydał na śmierć dla naszego zbawienia i z tej samej przyczyny darzy nas uroczystością wyznaczoną dorocznym porządkiem dni. Uroczystość ta prowadzi nas poprzez nacierające zewsząd utrapienia obecnego świata, a Bóg użycza nam radości zbawienia, która z niej wypływa. Czyni z nas bowiem jedno zgromadzenie łączące duchowo tych, co są rozproszeni po całej ziemi. Pozwala nam przez to modlić się razem i zanosić wspólne dziękczynienia, jak przystało czynić w święto. I w tym jest właśnie cud Jego dobroci, że sam zbiera nas zewsząd na tę uroczystość, zbliżając jednością wiary tych, którzy może ciałem są daleko od siebie”.
Św. Cyryl Jerozolimski, żyjący w IV wieku, który był trzykrotnie zsyłany na wygnanie z powodu zdecydowanej postawy wobec błędnej nauki arian, w swojej czternastej Katechezie chrzcielnej pisał: „Wesel się Jeruzalem! Święćcie uroczystość wszyscy, kochający Jezusa! Albowiem powstał z martwych! Radujcie się wszyscy, którzyście się smucili. Ten, Który na tym miejscu doznał tyle upokorzeń znów powołany został do życia. I jak opowiadanie o krzyżu wywołało u obecnych smutek, tak niech radosna wieść o Zmartwychwstaniu napełni ich weselem. Niech żałoba zamieni się w radość, płacz w wesele. Niech z ust naszych płyną słowa radości i wesela. Wszak Jezus po swym Zmartwychwstaniu powiedział: »Radujcie się«. Wiem, jak w ostatnich dniach przyjaciele Chrystusa smucili się. (…) Zmartwychwstał Ten, Który umarł, a Który był »wolny wśród umarłych« i uwolnił umarłych. Ten cierpliwie przyjął hańbę i cierniem ukoronowanie, powstał z martwych uwieńczony koroną zwycięstwa nad śmiercią”.
Św. Grzegorz Teolog, żyjący w IV wieku, którego aktywna działalność przysporzyła mu wielu wrogów, co spowodowało, że pod koniec życia wycofał się ostatecznie z życia publicznego, w swoim Hymnie do Chrystusa w święto Paschy konstatował: „Dziś nam powstał król Chrystus z martwych, a z martwych powstając połamał wraz oścień śmierci okrutnej i rozburzył ponure podwoje wstrętnego podziemia. Dziś unosząc się z grobu, pokazał się ludziom śmiertelnym, dla których urodził się, umarł i z martwych powstał chwalebnie, byśmy na nowo zrodzeni i ze śmierci królestwa wyrwani, z Tobą pospołem, gdy w niebo wstępujesz, byli wzniesieni. Dziś Cię radośnie otacza chór jaśniejący, ogromny, chór aniołów, na cześć Twą śpiewając hymny zwycięskie. Dziś głos znowu wydałem, zamknięte wargi milczeniem otworzywszy, już masz mnie chwalącą Ciebie cytrę”.
Św. Jan Złotousty, żyjący na przełomie IV i V wieku, który był nieustraszonym obrońcą moralności, piętnującym wszelkiego rodzaju nadużycia, za co został zesłany na banicję, w swojej Homilii na święto Paschy Chrystusowej stwierdzał: .„Święćmy to święto największe i najsławniejsze, w którym Pan powstał z martwych, święćmy je w radości i pobożności! Pan bowiem z martwych wskrzesił świat cały, rozerwał więzy śmierci”. Natomiast w swej Mowie katechetycznej na święty i pełen światłości dzień Zmartwychwstania Chrystusa słynny hierarcha głosił: „Wejdźmy wszyscy do radości Pana: i pierwsi, i drudzy nagrodę przyjmijcie. Bogaci i ubodzy, wszyscy razem się cieszcie. Wstrzemięźliwi i leniwi, ten dzień uczcijcie. Ci, co pościli i co nie pościli, weselcie się dziś. Wszyscy nasyćcie się ucztą wiary, wszyscy przyjmijcie bogactwo miłosierdzia. Niech nikt nie opłakuje grzechów, przebaczenie bowiem z grobu zajaśniało. Niech nikt nie lęka się śmierci, wybawiła nas bowiem śmierć Zbawiciela. Zmartwychwstał Chrystus i weselą się aniołowie. Zmartwychwstał Chrystus i życie świeci swą pełnią. Zmartwychwstał Chrystus i nikt martwy nie pozostał w grobie. Jemu chwała i królestwo na wieki wieków”.
(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w E-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)
Andrzej Charyło
fot. autor
