W siedzibie Supraskiej Akademii 13 maja miała miejsce prezentacja polskiej wersji albumu „Hagia Sophia. Cerkwie Świętej Sophii Mądrości Bożej na świecie”. Wydano dotychczas czternaście wersji językowych albumu (angielska, arabska, bułgarska, francuska, grecka, macedońska, niemiecka, ormiańska, polska, rosyjska, rumuńska, serbska, ukraińska i włoska). Wydanie jest inicjatywą Międzyparlamentarnego Zgromadzenia Prawosławia (MZP), po tym jak konstantynopolitańska Hagia Sophia została zamieniona w lipcu 2020 roku na meczet.
Wpublikacji przedstawiono kilkadziesiąt cerkwi pod tym wezwaniem, znajdujących się w dwunastu krajach m.in w Chinach, Grecji, Wielkiej Brytanii, Włoszech, na Białorusi. O świątyniach pisali autorzy z różnych krajów, a fotografie do albumu spłynęły jako plon fotograficznego konkursu, w którym wzięli udział przedstawiciele pięćdziesięciu krajów. Konkurs prowadził portal OrthPhoto.
Te cerkwie, szczególnie ważne dla prawosławnego świata, będące często fundacjami książęcymi czy cesarskimi, znajdują się w różnym stanie, jakże często nie pełniąc pierwotnej funkcji, albo i popadając w ruinę.
Polska wersja zrodziła się dzięki staraniom i zabiegom posła Eugeniusza Czykwina, który zasiada w sekretariacie tej szacownej, obchodzącej trzydziestolecie istnienia, organizacji. Została ona uzupełniona o opowieść o dwóch cerkwiach Hagia Sophia w Polsce – warszawskiej i białostockiej, najmłodszych pod tym wezwaniem w świecie, oprócz budującej się w Witebsku. Tekst albumu na polski przetłumaczył Andrzej Charyło.
Na prezentację oraz wyświęcenie warszawskiej Hagii Sophii przybyła grupa parlamentarzystów z Grecji, Cypru i Armenii warz z kierownikiem biura MZP, mającego siedzibę w Atenach, Kostasem Mygdalisem.
Gości powitał biskup supraski Andrzej.
Kilka cerkiewnych utworów wykonał chór supraskiego monasteru pod kierunkiem o. protodiakona Dymitra Tichoniuka.
W imieniu zagranicznych parlamentarzystów wystąpił Leonidou Panikos.
Eugeniusz Czykwin, prowadzący spotkanie, poprosił prof. Aleksandra Naumowa o przedstawienie pojęcia sofia. – Fundamentem jest Pawłowe określenie Chrystusa pojęciami Boża Moc i Boża Mądrość (1 Kor 23-24) – mówił profesor. – Dom Mądrości staje się mistyczną świątynią, ciałem Chrystusa, którego członkami są ludzie. A siedem kolumn kosmicznej świątyni, to siedem Darów Ducha Świętego.
Profesor zwrócił uwagę na to, że Słowianie przyjęli chrześcijaństwo po zakończeniu głównych sporów chrystologicznych. I w zasadzie nie odegrali znaczącej roli w rozważaniach teologicznych. Przyjmowali dziedzictwo z Bizancjum, głównie z Konstantynopola, wraz z nim wzorce świątyni. Cargrodzką Hagię Sophię traktowali jako wzorzec uniwersalny i obraz doskonały sofijności kosmicznej, ukonkretnionej na ziemi jako symbol świata doskonałego. Hagia Sophia dla Słowian to ogólny wyznacznik obrazu rzeczywistości, zgodnie z określeniem, że Kościół Mądrości Bożej jest wyrażonym Słowem Bożym.
– Równolegle zaczęło się rozwijać utożsamianie Marii z Mądrością, co budziło sprzeciw teologów greckich i ruskich. Bogarodzica nie jest Bożą Mądrością, jest tylko, jak mówi akatyst „naczyniem Bożej Mądrości”. Bogarodzica jest świątynią Bożą, co znaczy, że każda świątynia zbudowana na ziemi jest typem Bogarodzicy, w której jak w archetypie, dokonuje się misterium ciała i krwi Boga.
– Obraz Sofii Mądrości Bożej w dziejach prawosławnej kultury nie jest dany jako pojedyncza postać, która byłaby personifikacją, lub w jakiś sposób czymś wydzielonym z całej przestrzeni. Ona skupia, jak w soczewce, zasadnicze poglądy i postawy aktualne przez stulecia.
(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w e-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)
Anna Radziukiewicz
fot. autorka, Aleksander Wasyluk
